• • • گردشگری داخلی (یا بومی ): اشخاص مقیم یک کشور که حداکثر برای مدت ۱۲ ماه به محلی در کشور خودشان که خارج از محیط معمول زندگی آن ها می‌باشد،‌سفر کنند و هدف اصلی آن ها از این سفر انجام کاری نیست که سرانجام آن در‌یافت مزد از محل مورد بازدید باشد.

    

  

• گردشگری خارجی (یا بین‌المللی ): افرادی که برای حداکثر مدت ۱۲ ماه به کشوری که که محل اقامت معمول آن ها نیست وخارج از محیط معمول زندگیشان قرار دارد،‌سفر کنند و هدف اصلی آن ها از این بازدید انجام کاری نیست که سرانجام اش دریافت مزد از کشور مورد بازدید باشد.

به طور کلی گردشگری را می توان بر مبنای عوامل مختلفی تعریف نمود و در بررسی آن از این تعاریف استفاده نمود ولی پیرامون‌این تعاریف باید این نکته را مدنظر داشت که گردشگری صرفا” یک پدیده یک بعدی نیست که در تعاریف خطی قابل بحث باشد،بلکه در برگیرنده ابعاد بسیاری در زمینه‌های مختلفی همچون ابعاد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی ونظیر این ها می‌باشد. همچنین عوامل دیگری همچون طول مدت اقامت، وسیله سفر، مقاصد، تقاضا ونظیر این ها نیز باید در تعریف گردشگری مدنظر قرار گیرد(جواهرزاده، ۱۳۹۰).

۲-۲-۲ تاریخچه گردشگری

کلمه توریست از زمانی پدید آمد که افراد طبقه متوسط به مسافران طبقه اشراف پیوستند. کلمه تور در قرن هجدهم به وسیله همگان پذیرفته شد. در آن زمان هر چند توریسم بیشتر در میان طبقات بالای اجتماع و مردم تحصیل کرده رواج داشت، با این وجود در اصل حرکتی فرهنگی محسوب می شد. توریست های اولیه با وجود اینکه در تور بزرگ (گرند تور اروپا) شرکت می‌کردند، بیشتر مسافر بودند تا توریست. کلمات توریست و توریسم اولین بار به صورت رسمی در سال ۱۹۳۷ توسط اتحادیه ملل استفاده شد، ولی صنعت توریسم بسیار قدیمی تر از آن است. جرج سوم پادشاه بریتانیا به عنوان اولین توریست شناخته می شود، وی هرگاه بیمار می شد تعطیلات اش را در سواحل شهر ویموث می گذراند. توریسم به معنی کنونی آن تا قرن نوزدهم پیشرفتی نداشت. بیشتر سفرهای تفریحی بود که امروز شاخه وسیعی از صنعت توریسم را تشکیل می‌دهد. در واقع سفر تفریحی به دلایل اجتماعی ساخته و پرداخته انگلیسی ها بود. صنعت توریسم به سرعت در اوائل دوران سلطنت ملکه ویکتوریا توسعه یافت. با صدور اعلامیه بانک تعطیلات در سال ۱۸۷۱ برای اولین بار حق قانونی کارگران برای رفتن به تعطیلات تصویب شد. در اصل جامعه صنعتی اولین جامعه ای بود که زمانی را برای تفریح به مردم عرضه کرد. در ابتدا این حرکت توسط طبقه متوسط که در حال رشد و افزایش بودند حمایت شد، کسانی که می توانستند مرخصی کاری بگیرند و استطاعت مالی برای مسافرت رفتن را داشتند. جهانگردی در قرون گذشته امتیاز ویژه ای برای تعداد انگشت شماری از مردم ( طبقه اشراف) به حساب می‌آمد. در واقع اختراع ماشین بخار و به راه افتادن خطوط راه آهن موجب شد تا این امتیاز از انحصار اشراف خارج شده و طبقه گسترده تری را دربرگیرد. پیشرفت واقعی این پدیده با توسعه وسایط نقلیه موتوری، حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی و گسترش راه ها و جاده ها صورت گرفت. انگلستان که اولین کشور صنعتی اروپایی بود این حق را نه فقط به طبقه کارگر بلکه به دارندگان دستگاه های تولیدی، معدودی از اغنیاء و ثروتمندان، کارخانه دارها، بازرگانان و طبقه متوسط جدید داد تا از اوقات فراغت استفاده کرده و از حقوق و مزایای قانونی نیز برخوردار شوند. توریست ها بیش از هر چیز به طبیعت و فرهنگ مقصد خود علاقه نشان می‌دهند. دیدن مناظر طبیعی، بناها و ساختمان های معروف، آثار هنرمندان باستان و معاصر، آشنایی با آداب و رسوم ملل مختلف، تماشا و شرکت در مراسم مذهبی، آموختن زبان های جدید و چشیدن غذاهای متفاوت از جمله موارد و عللی هستند که افراد را برای مسافرت به شهر یا کشوری دیگر ترغیب می‌کند. ناگفته نماند که امروزه بسیاری از سفرها نیز به دلایل خاصی چون حضور در المپیادهای علمی، مسابقات ورزشی و شرکت در نمایشگاه های مختلفی که با انگیزه های اقتصادی، پزشکی و… برپا می شود، صورت می‌گیرد. توریسم بین‌المللی با توسعه خطوط هوایی شکل گرفت؛ البته توریسم جمعی تا زمانی که آموختن زبان های مختلف و پیشرفت وضعیت اقتصادی پدید نیامده بود توسعه چندانی نیافت. در حال حاضر در کشورهای پیشرفته توریسم تبدیل به صنعتی بسیار پول ساز شده و به سرعت در حال افزایش است(وفاق، ۲۰۰۷).

تاریخچه گردشگری در ایران

جهانگردی و گردشگری از دیرباز در ایران رونق داشته و آمد و شد خاورشناسان وجود کاروانسراها، چاپارخانه های قدیمی و راه های ارتباطی گسترده دلیل این مدعاست. در دوره های متفاوت و در حکومت های مختلف از جمله هخامنشیان، سلوکیان و… ‌به این مسئله بر اساس شرایط گوناگون توجه شده است. در زمان صفویه یکی از درخشان ترین دوران سیاحت در ایران رقم خورد که مهمترین عوامل توسعه، امنیت، راه های ارتباطی مناسب و تأسیسات متعدد بوده که موجب جلب سیاحان به ایران شده است.در سال ۱۳۱۴ شمسی برای اولین بار در وزارت داخله (کشور) اداره ای به نام «اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات» تأسيس شد و انجام امور مربوط به جهانگردی کشور بر عهده آن اداره محول شد.در سال۱۳۱۹ شمسی نخستین آژانس جهانگردی ایران در تهران تأسيس شد و در سال۱۳۴۰ نیز شورای عالی جهانگردی مرکب از ۱۲ نفر از نمایندگان وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و ۳ نفر از اشخاص مطلع و کارشناس در امر گردشگری و جهانگردی به موجب تصویب هیئت وزیران وقت تشکیل شد. در سال ۱۳۵۷ و پس از پیروزی انقلاب اسلامی وزارت اطلاعات و جهانگردی به وزارت ارشاد ملی و سپس به وزارت ارشاد اسلامی تغییر نام داد و حوزه معاونت جهانگردی این وزارتخانه سرپرستی امور جهانگردی کشور را به عهده گرفت. در سال ۱۳۷۶ با ادغام حوزه معاونت سیاحتی و زیارتی و سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان ایرانگردی و جهانگردی به وجود آمد که تا اوایل سال ۱۳۸۳ فعالیت داشت.سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از ادغام دو سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سازمان میراث فرهنگی به وجود آمد و بعدها سازمان صنایع دستی نیز به آن اضافه شد که هم اکنون فعالیت خود را ادامه می‌دهد(وفاق، ۲۰۰۷).

۲-۲-۳ طبقه بندی انواع گردشگر

توریسم دارای انواع مختلفی بوده که ‌بر اساس عوامل متعدد می توان آن را تقسیم بندی نمود. مهم ترین عواملی که ‌بر اساس آن انواع توریسم را می توان تقسیم بندی نمود عبارتند از:

• • ازنظر زمانی: فعالیت های گردشگر را به اشکال کوتاه مدت(کمتر از یک روز)، میان مدت (یک تا سه روز) و دراز مدت (بیش از سه روز) از یکدیگر تفکیک می‌کند.

• • از نظر مکانی: گردشگری را به صورت فعالیت های گردشگری در حوزه نزدیک، میانی و حوزه خارج یا دور تقسیم بندی می‌کند(جواهر زاده، ۱۳۹۰).

• • از نظر تابعیت: گردشگران به دوگروه گردشگران خارجی (بین‌المللی) و داخلی تقسیم بندی می‌شوند.

• • از نظر انگیزه سفر: ‌بر اساس آن گردشگران با انگیزه های استراحت، تفریح، درمان، زیارت، ورزش و… ‌از یکدیگر تفکیک می‌شوند.

• • ازنظر فصل گردشگری: موسم گردشگری را ‌بر اساس فصول مختلف سال طبقه بندی می‌کند. در گردشگری دو فصل تابستان و زمستان از اهمیت بالاتری نسبت یه فصول دیگر برخوردار است.