ایده تأسيس بیمه دولتی در ایران با مخالفت مؤسسه بینالمللی سندیکای بیمه گران و مؤسسه معتبر لویدز مواجه شد. آن ها استدلال میکردند، نمی توان به کاردانی بیمه دولتی که دارای دولتی مقتدر است و همچنین سابقه بیمه ندارد، اعتماد کرد. اما ما ایرانیان پرشور و شوق، برای جبران عقب ماندگی سیصد ساله که با شروع انقلاب صنعتی از کشورهای غربی فاصله بیشتری گرفته بودیم، با هدف انجام یکباره کارهای انباشته شده از قبل دچار توهم شدیم و راه عاقلانه «مشارکت» با شرکت های بیمه خارجی به منظور کسب دانش، اطلاعات و مهارت های آن ها را «مداخله» معنی کردیم. آن زمان در کشورهای شرق نزدیک، شرکت بیمه بدون اشتراک غربی ها وجود نداشت و کسب مقام اولین بیمه محلی که بدون مشارکت خارجی در یک کشور فعالیت میکند را «افتخار» نامیدیم. .( همان ماخذ،۴۳)
به این ترتیب در دوران نونهالی بیمه که بال و پری نحیف و ناپیدا داشت، با استخدام ده نفر کارمند ناآشنا به علم بیمه، همچنین یک نفر کارشناس از کشور سوئیس اولین بیمه دولتی را تأسيس، سپس امر بیمه اتکایی و نظارت بر بازار بیمه کشور را نیز به او سپرده «خطرآفرینی» را «ریسک پذیری» معنی کردیم. آنگاه با نام حمایت از بیمه ملی، قوانینی غیرعقلانی و الزام هایی غیراقتصادی به تصویب رسید که کار دفاتر بیمه خرجی در تهران تعطیل و مفهوم واژه «رقابت» در بند «انحصار دولتی» زندانی مبارزه طلبی ناشی از بی تجربگی شد. (همان ماخذ ،۴۵)
وقتی هدف از تشکیل شرکت بیمه ایرانی را تنزل نرخ های بیمه، جلوگیری از خروج مقدار قابل ملاحظه ای ارز و پرداخت مستمری قابل توجهی به خزانه دولت در نظر گرفتیم، از معنا و مفهوم واژه بیمه که یکصد و بیست سال پیش محمدحسین خان اعتمادالسلطنه (صنیع الدوله) آن را «اطمینان مال و جان» معنی کرد، فاصله گرفتیم. مفهوم واژه «بیمه»، بیش و پیش از نتایج و بازده مالی، به حفظ آرامش انسان وابسته است. بنابرین با معنایی انسانی، تلاش و مشارکت علمی برای زدودن احساس دردی است که هم نوعی به علت حادثه، حاصل سال ها کار و کوشش یا فرصت ادامه کاری را از دست میدهد. حس درماندگی، ماتم و مصیبت محکومی است که به علت ناتوانی در جبران خسارت کنج زندان به سر میبرد. درد تامین رزق و روزی خانواده ای است که سرپرست و نان آور خود را از دست داده است. اکنون مسئولیت رفع این گونه آلام اجتماعی و پاسخگویی به آن برعهده نهاد بیمه قرار گرفته است. اما با گذشت ۷۳ سال از تاریخ تأسيس اولیه بیمه دولتی در ایران نه تنها کم کارآمدی این ساختار در انجام مسئولیت فوق الذکر بر کسی پوشیده نیست، بلکه به رغم اهداف پیشبینی شده، حاصل و بازده مالی آن نیز ناچیز و اندک است؛ به گونه ای که مجموع ناخالص حق بیمه های دریافتی تمامی شرکت های بیمه، از یارانه آرد که خزانه دولت برای تهیه نان مردم پرداخت میکند، کمتر است.اگر تاکنون بیمه در ایران با خلط مفاهیم و واژه های مداخله و مشارکت، مبارزه و رقابت، اقتدار و افتخار، خطرآفرینی و ریسک پذیری و غفلت استفاده از مفهوم گل واژه «اعتماد» قوام نیافته است، اما دوران جوانی بیمه به سر آمده و با تغییر نگرش هایی که از ۱۵ سال پیش بر بستر تلاش پیشینیان توسط نواندیشان و فرهیختگان این نهاد آغاز و کم و بیش در ساختار آن نفوذ کردهاست، زمینه مستعدی را برای بازسازی ساختمان مستهلک آن فراهم آورده است (کریمی۸۲،(۵۰
اینک لشکر پنجاه هزار نفره کارکنان و اعضای شبکه فروش به عنوان اصلی ترین سرمایه این نهاد در اقصا نقاط کشور، در قامت مدیران و کارشناسانی لایق و باتجربه، کارکنانی دانش آموخته، جوانانی آگاه و با انگیزه این توانایی علمی و نجابت انسانی را دارند تا با باور بر نقش اکسیری مفهوم واژه «اعتماد» و کارکرد آن در راه ایجاد ارتباطی سازنده با هدف خدمت به مردم آن را توسعه دهند و در مقابل رفتارهایی که بدون ارائه دلایل، استدلال و مستندات شفاف و آشکار پیش داوری میکنند و قابلیت انعطاف پذیری و ژرفای واژه اعتماد را در جهت مخالفت توسعه فرهنگ بیمه محدود میکنند، ایستادگی و از آن محافظت کنند. در این صورت با شکوفا شدن روحیه ها و ظهور نوآوری های فراوان، اصلی ترین بزرگراه تحول نهاد بیمه کشور گشوده می شود(همان ماخذ،(۵۱
۴-۱-۲-تعریف واژه بیمه:
واژه بیمه درزبان فرانسه assuranceودرزبان انگلیسی insuranceنامیده می شود،ظاهرابه کلام فارسی شباهت داردولی معلوم نیست ازچه تاریخی مطلع شده وغرض ازاستعمال آن چه بوده است.لغت شناسان معتقدند که واژه های انگلیسی وفرانسه از ریشه لاتینی securusکه به معنای اطمینان است گرفته شده وعلاوه برعقد بیمه درمعنای تضمین،تامین ،اعتمادیااطمینان به کاررفته است.واژه بیمه دراغلب زبانهای دیگرنیزازهمین ریشه مشتق شده است.درحالی که تصورنمی رودکه واژه بیمه درفارسی خودازریشه های عربی ،ترکی ،عبرانی،یونانی،روسی یالاتین باشدگواینکه واژه های بسیاری درزبان فارسی ازاین زبان ها گرفته شده،بااین همه ،به نظرمی رسد که ریشه اصلی همان (بیم) است زیراعامل اساسی انعقادعقد بیمه،ترس وگریزازخطراست وبه سبب همین ترس وبه منظورحصول تامین عقدبیمه وقوع مییابد. (کریمی۸۲،۳۴)
بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد میکند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمهگر طرف تعهد را بیمهگذار وجهی را که بیمهگذار به بیمهگر میپردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه میشود موضوع بیمه نامند.
۵-۱-۲-عناصر تشکیل دهنده بیمه:
عناصر تشکیلدهنده بیمه عبارتند از: خطر، حق بیمه و خسارت
۱-۵-۱-۲-خطر
موضوع تمام عملیات بیمه را خطر تشکیل میدهد و آن عبارت از اتفاقی مهتمل و قریبالوقوع از ویژگیهای خطر میتوان به احتمالی بودن ـ نامعین بودن زمان اتفاق افتادن و ایجاد خسارت درصورت بروز را نام برددر بیمه مسئولیت مدنی، مسئولیت مدنی ناشی از حوادث، موضوع بیمه است که میتواند در اثر عمل یا رفتار شخص یا اشخاص وابسته و یا ناشی از اشیاء و اموال تحت مالکیت یا تصرف او ایجاد شودبنابراین بیمهگذار در ازاء پرداخت حق بیمه مسئولیت مدنی رفتار خود، اشخاص وابسته یا اشیاء و اموال خود را که ممکن است موجب خسارت دیگران شود بیمه کرده و پرداخت خسارت احتمالی را به بیمهگر منتقل میکند. یعنی بیمهگر متعهد میشود درصورت مسئول شناخته شدن بیمهگذار به جای او خسارت زیان دیده را بپردازد. این عمل (یعنی بیمه کردن) اموال و دارائیهای شخص بیمهگذار را از خسارت ناشی از مسئولیت او محافظت میکند در زندگی امروزی اکثر مردم در مقابل خطرات ناشی از مسئولیت مدنی در مقابل دیگران قرار دارند و بهترین راه برای حفظ دارائیها و پرداخت خسارت زیاندیدگان با حداقل هزینه” بیمه” میباشد.(مهدوی؛۱۳۸۸،۳۴)
۲-۵-۱-۲- حق بیمه
حق بیمه وجهی است که بیمهگذار در قبال خرید بیمه یا با به عبارت بهتر انتقال خطر به بیمهگر پرداخت میکند. با پرداخت حق بیمه و خرید بیمه مسئولیت مدنی، تعهد جبران خسارت از بیمهگذار منتقلشده و بیمهگر متعهد میگردد.
۳-۵-۱-۲-خسارت