طبیعتا” هر انقلابی با خود فرهنگ خاصی و ادبیات خاصی را بهمراه می آورد. قبل از انقلاب فرهنگ ما یک فرهنگ طاغوتی بود که واژگان فوق جایی در آن نداشتند . اما بعد از انقلاب از جمله نهادهایی که در نظام مدیریتی ، فرهنگ اجتماعی و ادبیات اسلامی ظهور و بروز نموده نهاد و تفکر بسیجی بوده است . پنجم آذرماه

حضرت امام هدف از تشکیل بسیج را مقابله با توطئه‌های احتمالی آمریکا و جهان‌خواران بین‌المللی پس از پیروزی انقلاب اسلامی اعلام کردند،این تشکیلات از آن زمان به‌سرعت درسطح کشور توسعه و گسترش یافت و روزبه‌روز براعضای سازمان یافته آن افزوده شد.

نهاد بسیج درطول هشت سال دفاع مقدس توانست باآموزش‌های بهتر درکنار سایر نیروهای مسلح ، سرنوشت جنگ را به نفع انقلاب و کشور تغییر دهد. اقدامات ارزشمند و مؤثر بسیجیان در این دوران بحدی سرنوشت ساز بود که دشمنان به آن اعتراف و اذعان کردند.

بسیج در دوران پس‌‌از جنگ تحمیلی،هنگام بازسازی،توسعه و آبادانی کشور اقدامات ارزشمند و شایان توجهی را در عرصه‌های مختلف همچون برگ زرینی در کارنامه‌اش ثبت ‌کرده‌است.

بسیجیان زیباترین صحنه‌های فداکاری و ایثاررادردفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی خلق کردند به طوری که‌اقدامات آنان به عنوان “فرهنگ” و “ارزش ماندگار” در کنار سایر ارزش‌های والای انقلاب شکوهمند اسلامی جاودانه مانده است. (تقی زاده اکبری ،۱۳۸۷،ص۲۹)

بسیج حرکتی فراگیر در جامعه ، به سوی هدفی والا است . اولین ویژگی بسیج حرکت است . دومین ویژگی اینکه حرکتی سریع و توفنده است . ویژگی سوم حرکت بسیج فراگیر بودن و جمعی بودن آن است . ویژگی چهارم این مفهوم شناسی هدفمندی و انگیزه داشتن این حرکت است . آخرین ویژگی فداکاری است . (مصباح یزدی ، ۱۳۸۵،ص۱۶-۱۹)

بسیجی همان مسلمان واقعی است که اسلام خطوط فکری و اخلاقی اورا ترسیم ‌کرده‌است و ما ویژگی‌های مهم اخلاقی او را ‌به این شکل خلاصه می‌کنیم .

تقوا – عشق به خداوند- رضا به قضای الهی- تسلیم -بندگی -اخلاص –تواضع-عزت نفس -ایثار-شجاعت –

شهادت طلبی – سرسختی با دشمنان – انس و مهربانی با دوستان – نشاط دینی – غیرت و حیا – حلم و بزرگواری

زهد و سادگی- حق پذیری.(اکبری ، ۱۳۸۷ ، ص ۱۶۴-۱۶۹)

ویژگی‌های بسیجی از نگاه قرآن .

1. 1. پایداری در راه خدا : (در برابر آنچه در راه خدا به آنان رسیده بود سست و ناتوان نشدند . (آل عمران ۳/۱۴۶)

1. 1. طلب آمرزش الهی : یاوران انبیاء در برابر رنجها و مصیبتها می‌گفتند (خدایا گناهان و زیاده رویهای ما را ببخش ) (آل عمران ، ۳/۱۴۷)

1. 1. طلب ثبات قدم و نصرت از خداوند : از خداوند می خواهند (آنان را در این مسیر ثابت قدم بدارد و بر کفر و کافران پیروز گرداند ) (آل عمران ۳/۱۴۷)

1. 1. محبان و محبوبان خداوند :

1. 1. تواضع با مؤمنان و سرسختی در برابر کافران : در برابر مؤمنین متواضع و خاشع و در برابر کفار سربلند و عزتمند هستند (مائده۵/۵۴)

1. 1. اتکا به قدرت الهی : آمریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند (امام خمینی ،۱۳۸۲،ص۵۱۵)

1. پیوند با ولایت : آیات ۶۸ سوره انعام و ۱۴۰ سوره نساء ( مصباح یزدی ،۱۳۸۵، ص ۲۲-۳۲)

بسیجی در آینه نهج البلاغه :

1. 1. عشق به جهاد و شهادت : به جهاد برانگیخته شدند و چونان شتری که به سوی بچه خود می دود ، شیفته جهاد گردیدند . (امام علی ع خطبه ۱۸۲ص ۳۵۰)

1. 1. انس با قرآن : قرآن را تلاوت کردند و معانی آیات را شناختند (امام علی خطبه ۱۸۲ص ۳۵۰)

1. 1. روزه داری : از روزه داری فراوان شکمهایشان لاغر و به پشت چسبیده بود .(امام علی خطبه ۱۲۱ص ۲۳۰)

1. 1. سحر خیزی ، انس با دعا و فروتنی : لبهایشان از فراوانی دعا خشک و رنگ صورتهایشان از سب زنده داریها زرد بود . (امام علی ،خطبه ۱۲۱ ص ۲۳۰)

1. 1. احیای سنتهای الهی و دوری از بدعتها : آنان کسانی بودند که سنتهای الهی را زنده کردند و بدعتها را نابود ساختند . (امام علی خطبه ۱۸۲ص۳۵۰)

1. 1. وظیفه شناسی : در واجبات الهی اندیشه کردند و آن ها را برپا داشتند . (امام علی خطبه ۱۸۲، ص۳۵۰)

1. 1. تبعیت از رهبری : به رهبر خود اطمینان داشتند و از او پیروی کردند . (امام علی ، خطبه ۱۸۲،ص۳۵۰)

1. زنده نگهداشتن یاد شهیدان : آنان برادران من هستند که رفته اند و بر ماست که تشنه ملاقاتشان باشیم و از اندوه فراقشان دستها را به دندان بگزیم . (امام علی خطبه ۱۲۱ ص۲۳۰)

فعالیت‌های بسیج تنها مختص به دوران دفاع مقدس نبود، امروزبسیج نیروی عظیم و گسترده‌ای است که‌امنیت وسلامت جامعه را برای اجرای برنامه های توسعه و سازندگی در عرصه‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی فراهم می‌کند.

اداره موفق هشت سال جنگ تمام عیار با دشمنان کاملاٌ‌ خطرناک و مسلح، ذهن هر ناظر کنجکاوی را متوجه خود می‌کند. به راستی مدیریت بسیجی چیست که توانست بدین‌گونه معجزه‌آسا اسلام و ایران را از این تجاوز هولناک، پیروزمندانه حفظ کند و به صورت یک فرهنگ خود را در تاریخ جاودانه نماید؟ این پرسشی است که پاسخ آن هنوز به صورت یک بسته جامع علمی عرضه نشده است. حتی داعیه‌داران تفکر بسیجی در بعد از جنگ نیز کار کاملی در این زمینه انجام نداده‌اند؛ در صورتی که بررسی علمی یک پدیده واقع شده و عینیت یافته، کار چندان دشوار و صعبی نیست. توصیف این پدیده در چارچوب یک مدل ساده حاوی سرفصل‌های مختلف مطرح در دانش مدیریت، حداقل اقدامی است که می‌توانست در این راه انجام گیرد. اگر چه مدیریت بسیجی در دوران دفاع مقدّس ابداع شد؛ ولی به نظر می‌رسد که اگر این الگوی مدیریتی در هر عرصه‌ای با ویژگی‌های خاص خود به کار گرفته شود، میزان موفقیت و کارآمدی را مثل زمان جنگ بالا می‌برد. اینکه تفکر بسیجی، بیشتر از مجرای جنگ گفته می‌شود، ‌به این دلیل است که جنگ جلوه‌گاه ظهور و بروز این تفکر بود.

صدور فرمان تشکیل بسیج مستضعفین از سوی امام خمینی رضوان الله تعالی علیه در پنجم آذر ماه ۱۳۵۸، سرآغاز نضج‌گیری فرهنگ بسیجی در کشور گردید. با ایجاد سازمان بسیج، مدیریت بسیجی نیز به تدریج شکل گرفت و به خصوص با ایفای نقش فعال در دوره جنگ تحمیلی، در ادبیات انقلاب اسلامی فراگیر شد.

۲-۱-۲ :مدیریت بسیجی مدیریتی بر مبنای اصول و ارزش‌های انقلاب اسلامی