از آنجایی که سازمانها برای بقا نیاز دارند تا خود را با شرایط جامعه سازگار کنند نیاز است که آنها نوآور باشند؛ برای ایجاد نوآوری باید محیط سازمان به گونه ای باشد که ایده ها در آن شکوفا شده و ایدههای شکوفا شده مورد حمایت و تشویق واقع شوند تا سازمان در شرایط متغیر جوامع بتواند پاسخگو باشد و بقای خود را تضمین نماید.
۲-۱-۱- ۹- ویژگی سازمان های خلاق و نوآور
در سازمان های نوآور، ساختار سازمانی مشوق نوآوری است. در واقع این سازمانها از ساختارهای منعطف استفاده می‌کنند (دراکر، ۱۹۹۸). در اینگونه سازمانها، ساختار، راهبردها و استراتژیها و فرهنگ موجود از نوآوری حمایت می‌کنند. در واقع در سازمان های خلاق و نوآورراهبردها، بینشها، خط مشیها و انتظارات سازمان به تقویت روحیه کارآفرینی تأکید می کند (لبیچ[۱۲۸]، ۱۹۹۸).
بارلنگا (۲۰۱۰) ویژگیهای سازمان نوآور را شامل موارد زیر میداند:
۱-بلندپروازی و تعهد مدیریت ارشد
۲-فرایندهای ساده و به راحتی قابل فهم
۳-توسعه مداوم و پایدار
۴-مکانیزم های پشتیبانی
۵-انگیزه و توانمندسازی
۶-تجربه و خطرپذیری
۷-بینش و فراست نسبت به محیط خارجی
فرهنگ نوآوری یک سازمان به منزله چارچوب نهادی برای بازیگران درگیر در فرایندهای نوآوری می‌باشد و شامل تمام هنجارها، ارزشها، آرمانها و باورهایی است که بر رفتار هر کسی که در فرایندهای نوآوری شرکت دارد مؤثر است. در واقع فرهنگ نوآوری توسط همه بازیگران ساخته و پشتیبانی می شود (بارلنگا، ۲۰۱۰).
در مقوله منابع انسانی در می‌یابیم که سازمان های نوآور فعالانه آموزش و توسعه دانش اعضای خود را آنطور که روز آمد باشد تشویق می‌کنند. امنیت شغلی در سطح عالی برای کارکنان خود فراهم می آورند تا ترس از اخراج به خاطر اشتباه را کاهش دهند و به افراد جرئت می‌دهند که تغییر پذیر باشند. زمانی که اندیشه ای جدید تکامل می‌یابد پیشتازان تغییر فعالانه و با شور و شوق اندیشه را تعالی می بخشند و آن را حمایت می‌کنند بر مشکلات چیره می‌شوند و اطمینان می دهند که نوآوری به مرحله اجرا در خواهد آمد (محمدی، ۱۳۸۴).
سازمانها با نوآوری بیشتر، در پاسخ به محیطهای متغیر و ایجاد و توسعه قابلیت های جدیدی که به آنها اجازه دهد به عملکرد بهتری برسند موفقتر خواهند بود. ابتکارات و اقدامات نوآوری به ظور فزاینده به دانش، تخصص و تعهد کارکنان به عنوان دروندادهای فرایند ایجاد ارزش وابسته است (مونتس، مورنو و فرناندز[۱۲۹]، ۲۰۰۴).
جرجانی (۱۳۹۲) معتقد است که در سازمان خلاق رقابت کامل و فشرده است: در یک سازمان در صورتی خلاقیت صورت میپذیرد که رقابت کامل در آن حاکم باشد؛ فرهنگ: یکی از عوامل عمدهای که به بالندگی مدیریت کمک می کند فرهنگ مردم است. برپایه یک فرهنگ خوب، اتلاف وقت گناه محسوب می شود. بدیهی است در چنین بستر مناسبی جهت رقابت، خلاقیت یا سازمان های پویا بهتر شکل می‌گیرد؛ دسترسی به مدیران: سازمان های خلاق بر این اعتقاد هستند که دانش در سطح سازمان به وفور پراکنده شده است و مدیران به راحتی می‌توانند افکار و نظرات دیگران را مستقیم و بدون واسطه دریافت کنند؛ احترام به افراد: ویژگی دیگر سازمان خلاق احترام به افراد است و آنها باور دارند که می توانند همگام با نیازهای سازمان، رشد کنند؛ ارائه خدمات مردمی: هدف نهایی در این سازمانها توجه به نیازمندیهای جامعه و جلب رضایت آحاد مردم است؛ در سازمان خلاق افراد دارای یک تخصص ویژه نیستند و این امکان را دارند که برای قرار گرفتن در جایگاه مناسب، شغلی داشته باشند؛ کار گروهی: روابط دائمی و بلند مدت کارکنان با این سازمانها و در نتیجه برخورداری آنها از امنیت شغلی ویژگی دیگر این نوع سازمانهاست. استقبال مدیر از عامل تغییر: در این سازمانها تمامی مدیران، مسئله تغییر را به عنوان تنها عامل ثابت و گریز ناپذیر میدانند و با خشنودی آن را پذیرفته و در برابر آن مقاومت نمیکنند. بنابرین می‌توان بیان کرد که سازمان نوآور، سازمانی است که اصل مهم و نهادینه شده در آن مقوله خلاقیت و نوآوری بوده و فرهنگ غالب آن نیز مشوق نوآوری می‌باشد. در واقع درچنین سازمانی افراد با یکدیگر؛ و با محیط بیرونی به صورت مداوم در ارتباط بوده و به راحتی تبادل و انتقال دانش میان آنها صورت می‌گیرد.
۲-۱-۱-۱۰- عوامل و موانع مؤثر بر نوآوری سازمانی
جهت ایجاد خلاقیت و نوآوری پایدار در سازمانها، معمولا یکسری عوامل به عنوان عوامل تسهیل کننده نوآوری و یکسری عوامل به عنوان موانع مؤثر در نوآوری عمل می‌کنند که مدیران و کارکنان می توانند با شناخت عوامل تسهیلکننده و پیاده سازی آن در سازمان و همچنین شناخت موانع نوآوری و اصلاح آنها، سازمان خود را به یک سازمان خلاق و نوآور تبدیل نمایند. در جدول زیر به تعدادی از این عوامل و موانع مؤثر در نوآوری اشاره شده است.
جدول ۲- ۳: عوامل و موانع مؤثر در نوآوری سازمانی (اقتباس از علیرضایی و تولایی،۱۳۸۷).
عامل موانع تسهیل کننده ساختار بوروکراسی و تمرکز در تصمیم گیری، روشهای استاندارد و دستورالعملها، کنترل شدید منابع، تأکید بر سازمان رسمی غیر متمرکز، مسطحتر، ستاد کوچکتر، بوروکراسی کم،انعطاف بیشتر، در دسترس قرار دادن منابع فرهنگ قبول تأکید بر سنتها (ثبات)، اعمال تنبیه و جرایم برای اشتباهات، تقویت ارزشهای ارزیابی بیرونی، تأکید بر زمان موعود انجام کارها، تعصبات و عدم مسئولیت پذیری تأکید بر نرم و هنجارها، طرز تلقی مثبت از تغییرات فرهنگ، تجربه ایده ها، ترویج و نشر توفیقها، زمینه برای قبول شکست،آزادی و تشویق ریسک طلبی، ارج نهادن به شجاعت، ایجاد امنیت برای نوآوری مدیریت و رهبری سبک مدیریت مستبدانه، کار فردی، عدم وجود آزادی و پذیرش انتقاد، ارج نهادن به افراد مطیع مشارکت در تصمیم گیری، کارگروهی، ارج نهادن به فکرهای نو، آزادی در سازمان، پذیرش انتقاد، تحمل آدمهای مخالف نیروی انسانی نداشتن منابع انسانی کافی، عدم تخصص و آموزش، عدم پاداش برای توفیقات تامین منابع انسانی خبره و تحصیل کرده، خلاق و وفادار، پاداش برای نوآوری، ایده ها به راحتی فراموش یا از بین نمیروند. ارتباطات ارتباطات کم و ضعیف در چارچوب مقررات سازمانی ارتباطات همه جانبه و باز، غیر رسمی یا تسهیلات وسیع
۲-۱-۱-۱۱- عوامل رشد خلاقیت و نوآوری در سازمان
ایجاد و رشد خلاقیت در سازمان، مستلزم وجود عوامل و شرایط مناسب است. این عوامل می توانند گوناگون باشند. عدهای معتقدند که موفقیت سازمانها مبتنی بر وجود افراد خلاق است و بر همین اساس جذب و استخدام افراد خلاق را به سازمانها پیشنهاد می‌کنند. تحقیقات دانشمندان و محققان نشان داده است اگر شرایط سازمانی مناسب نباشد، افراد خلاق عملکرد مؤثری نمی توانند داشته باشند. بنابرین، برای ایجاد و رشد در سازمان لازم است به عوامل نهادی، ساختاری، مدیریتی و گروهی نیز توجه شود. مشبکی و تیمورنژاد عوامل مؤثر بر خلاقیت در سازمان را شامل چالشگری، آزادی، منابع،کار گروهی، تشویق و سرپرستی و حمایت سازمانی بیان کرده‌اند (محبوبی و توره، ۱۳۸۷).
“
