۲-۴ پیشینه پژوهشی متغییرها

۲-۴-۱ تاب آوری

جوادی و همکاران (۱۳۹۰) پژوهشی ‌در مورد رابطه کارکرد خانواده و تاب آوری فرزندان آن­ها در برابر مصرف سیگار و مواد مخدر در دانش آموزان پسر دبیرستانی مدارس پر خطر اجرا کردند. نتایج ضریب همبستگی نشان داد که بین ابعاد کارکرد خانواده (حل مسئله، آمیختگی عاطفی، نقش­ها، کنترل رفتار، ارتباط و کارکرد کلی) و تاب آوری در برابر مصرف مواد، رابطه مستقیم و معنی­دار وجود داشت. فقط خرده مقیاس پاسخ دهی عاطفی رابطه معنی داری را نشان نداد. خرده مقیاس آمیختگی عاطفی توانست ۱۳% از واریانس تاب آوری در برابر مصرف مواد را پیش ­بینی کند. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که هر چه کارکرد خانواده، وضعیت سالم­تر و مطلوب­تری داشته باشد، تاب آوری در برابر مصرف مواد بیش­تر خواهد بود.

سیدمحمودی، رحیمی و محمدی (۱۳۹۰) پژوهشی را با عنوان «عوامل مؤثر بر تاب آوری در افراد مواجه شده با ضربه روانی» انجام دادند. این پژوهش با هدف بررس نقش عاطفه مثبت، عاطفه منفی و خوش­بینی در پیش ­بینی تاب آوری، در دانشگاه شیراز صورت گرفت. داده ­های حاصل با بهره گرفتن از تحلیل رگرسیون به روش همزمانی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تجزیه و تحلیل نتایج نشان داد که عاطفه مثبت، عاطفه منفی و خوش­بینی با تاب آوری رابطه معنی داری دارند و می ­توانند تغییرات آن را تبیین کنند. رابطه معنی­دار بین جنسیت و وضعیت تأهل با تاب آوری مشاهده نشد. این تحقیق نشان­گر اهمیت مثبت و خوش­بینی در افزایش توان مقابله افراد هنگام رویارویی با مشکلات سخت زندگی است. علاوه بر این نتایج ممکن است بیانگر این حقیقت باشند که افراد تاب آور، خوش­بین­تر هستند.

ناکیا و همکاران^[۱۱۵] (۲۰۰۶) در پژوهشی با عنوان «رابطه مقیاس تاب آوری نوجوانان با پنج عامل بزرگ شخصیت» ‌به این نتایج دست یافتند که ضریب همبستگی بین روان رنجور­خویی با تاب آوری ۵۹/۰- به دست آمد که نشان­دهنده همبستگی منفی معنی دار بین متغییر­ها است. علاوه بر این همبستگی مثبت و معنی­دار بین تاب آوری با متغییر­های برون­گرایی، باز بودن و با وجدان بودن مشاهده شد که ضرایب محاسبه شده به ترتیب عبارت بودند از ۳۷/۰، ۴۷/۰ و ۴۰/۰٫

طبق نظر گارمزی (۱۹۹۱) خصوصیات خانوادگی مثبت (صمیمیت و انسجام) و منابع بیرونی، حمایت اجتماعی تاب آوری را افزایش می­دهد.

سیمون و همکاران^[۱۱۶] (۲۰۰۷) در پژوهش خود علاوه بر اینکه به ارتباط مثبت ویژگی­های خلقی مثل: اجتناب نکردن از خطر وابسته بودن به پاداش با تاب آوری اشاره ‌می‌کنند، همبستگی مثبت و دلبستگی ایمن با تاب آوری را مورد توجه قرار داده و معتقدند که ارتباط خوب خانواده با کودک مکانیسم محافظتی در برابر مخاطرات محسوب می­شوند.

گروتبرک (۲۰۰۰) معتقد است که والدین و مراقبان کودک می ­توانند شرایطی را برای افزایش تاب آوری کودک فراهم آورند. وی عشق و علاقه و بیان عقاید و باز بودن و نعامل میان اعضای خانواده را در تاب آوری مؤثر می­داند.

گریل (۱۹۹۳) با تمرکز بر عوامل خانوادگی مؤثر بر تاب آوری دریافت که کودکانی که در برابر فشار و استرس مقاوم هستند از والدینی که با روش­های تربیتی مثبت برخورد کرده ­اند و با زندگی کودکشان در گیر هستند راهنمایی­های بهتر و بیش­تری را به آن­ها ارائه می­ دهند.

۲-۴-۲ فرزند پروری

بامریند (۱۹۹۸، به نقل از محمدی، ۱۳۸۹)، معتقد است خانواده­هایی با گفت و شنود بالا تمایل دارند که فرزندانشان را با مهارت های اجتماعی، قدرت حل مسئله و توانایی رهبری بالا تربیت کنند، که انتظار می­رود فرزندان این خانواده تاب آوری بالاتری را از خود نشان دهند. این در حالی است که خانواده با جهت­گیری همنوایی بالا از تعارض اجتناب ‌می‌کنند و علاقه کمتری به افشای احساسات و جست و جوی حمایت اجتماعی در فرایند­های چالش انگیز دارند.

کتنایین و همکاران^[۱۱۷] (۱۹۹۷) در تحقیقی که ‌در مورد خلق و خوی کودکان و نگرش­های فرزند پروری مادران انجام دادند ‌به این نتیجه رسیدند که شیوه ­های انضباطی سخت­گیرانه مادران هیجان­های منفی و اجتماعی بودن پایین کودکان را توسعه می­دهد.

دکتر منادی (۱۳۸۴) پژوهشی را تحت عنوان «تأثیر شیوه ­های فرزند­پروری والدین بر شخصیت اجتماعی و فرهنگی جوانان» انجام دادند. وی با کمک روش کیفی از نوع مردم نگاری و مصاحبه با تعدادی از والدین و جوانان، تلاش کردند تا با شیوه ­های فرزندپروری والدین و تأثیر آن­ها بر چگونگی شخصیت روانی، اجتماعی و فرهنگی جوانان پرداخته شود. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که شیوه ­های دموکراتیک و آزادی والدین در تولید فرزندانی با ویژگی شخصیتی «بازیگر» بسیار مؤثر است؛ در حالی که شیوه مستبدانه برخی از والدین، فرزندانی «مجری» به بار ‌می‌آورد.

صادقی، عابدی و فاتحی زاده (۱۳۸۸) مهارت­ های فرزندپروری و درمان شناختی- رفتاری را مورد مطالعه قرار دادند. با توجه مطالعات آن­ها در پایان بیان شد که از آنجا که والدین بیشترین وقت خود را با فرزندان خود می­گذرانند، روابط آن­ها با فرزندان و شیوه ­های تربیتی آن­ها می ­تواند نقش مهمی در شکل و رشد و تکامل رفتاری فرزندان داشته باشند و فقدان ارتباط صحیح بین والد- کودک در پیدایش اختلالات رفتاری کودکان نقش مهمی دارد و با توجه به مطالعات صورت گرفته، آموزش مهارت­ های فرزندپروری به شیوه شناختی رفتاری تأثیر بسزایی را در کاهش مشکلات رفتاری و افزایش رفتار­های جامعه پسند و سازگاری فرزندان دارد. در نهایت آن­ها پیشنهاد دادند که مهارت-های فرزند پروری با بهره گرفتن از الگوی شناختی رفتاری را به مشاوران خانواده و والدین جهت انجام مداخله­های مرتبط با مسائل فرزندان آموزش دهند.

به طور کلی اغلب تحقیقات نشان از تأثیر شیوه های فرزند پروری بر اخلاق، رفتار، شخصیت و عملکرد بعدی فرزندان دارد.

۲-۴-۳ ویژگی­های شخصیت

شفیع­زاده (۱۳۹۱) پژوهشی را با هدف تعیین رابطه تاب آوری با پنج عامل بزرگ شخصیت اجرا کرد. پژوهش از نوع همبستگی بود و جامعه آماری همه ساکنان شهرستان مبارکه را شامل می­شد. ابزار­های سنجش شامل پرسش­نامه تاب آوری کونور و دیویدسون (۲۰۰۳) و پرسش­نامه پنج عاملی شخصیت نئو (کاستا، مک کری، ۱۹۹۰) بود. داده ­ها از طریق ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه به صورت همزمان تحلیل شد. نتایج به دست آمده نشان داد که تاب آوری با روان رنجور­خویی رابطه منفی قوی و با برون گرایی و وجدان گرایی رابطه مثبت دارد و بین تاب آوری با گشودگی و توافق رابطه معناداری وجود ندارد. تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که فقط روان رنجور­خویی پیش ­بینی کننده معنادار تاب آوری در این گروه بوده است.

مطالعات ریولی، ساویکی^[۱۱۸] (۲۰۰۳؛ به نقل از فرایبورگ و همکاران^[۱۱۹]، ۲۰۰۵)، ارتباط تاب آوری با عوامل شخصیت را با نمره در بعد پایداری عاطفی، برون­گرایی، گشودگی و وظیفه­ شناسی نشان داده است.