۲-۱- پیشینه پژوهش
۲-۱-۱-پژوهشهای خارجی
از آنجایی که پژوهش حاضر در صدد ارزیابی توان مناطق طبیعی اطراف شهرها به منظور توسعه گردشگری است، در ابتدا به بیان مواردی از پژوهشهای صورت گرفته در این حیطه که از آنها بهره گرفتهایم، میپردازیم. از جمله این پژوهشها: پژوهشی با عنوان «پتانسیلهای طبیعت گردی منطقه است» که توسط دانشگاه والایلاک انجام شده است. هدف آن مطالعه رشد گردشگری در تایلند بر اساس جاذبههای طبیعی بود. نتیجه این پژوهش به عنوان پایهای برای راهنمایی مدیریت یک منطقه طبیعی خاص، بر مبنای چهار جنبه قابلیت های اجرایی:
تجهیزات و خدمات، دادن توضیحات و آگاه سازی کنترل تاثیر محیطی و اجتماعی – اقتصادی و مشارکت عمومی برای مدیریت پتانسیلهای طبیعی منطقه است (Walailak, 2011University). پژوهشی دیگر در تایلند با عنوان «پروژه منظقهبندی کردن منطقه گردشگری» توسط دانشکده جنگلداری در دانشگاه کاستسارت انجام شده که در آن اراضی بر اساس پتانسیل آنها برای فراهم آوردن موقعیتهای گردشگری متفاوت طبقه بندی شده است. نتیجه این پروژه تهیه نقشه مکانهای گردشگری و یک کتاب راهنمایی منطقه بندی درباره چگونگی اداره هر منطقه طبق تجارب مورد انتظار بوده است (Faculty of Forestry, 2010). همچنین پژوهشی توسط لیزام.کمپ، بل (۲۰۱۰) در استیونال واقع در کاستاریکا تحت عنوان «گردشگری در مناطق طبیعی روستاهای در حال توسعه» انجام گرفته است. این پژوهش طبیعتگردی و منابع بالقوه منتج از آن برای اجتماع داخلی (محلی) را در غیاب برنامه ریزی یا مداخله دولت بررسی می کند. نتایج حاصله نشان میدهد که با نداشتن یک برنامه ریزی رسمی، احتمال بیشتر شدن سود توسعه گردشگری محدود خواهد شد.
بر این اساس، گسترش آگاهی و اطلاعات و نوعی برنامه ریزی را در این منطقه مطرح می کند (Campbell, 2010).
۲-۱-۲- پژوهشهای داخلی
در ایران مطالعات متنوعی در زمینه موضوع مورد مطالعه انجام گرفته که به برخی اشاره می شود: نوروزی آوارگانی (۱۳۸۹) در ارزیابی توان محیطی برای توسعه گردشگری در دهستان چغاخور چنین نتیجه گرفته‌اند که منطقه نامبرده دارای توانها و منابع متنوع محیطی و پدیده های طبیعی و انسانی جاذب گردشگری است. این بررسی نشان میدهد تمامی سطح منطقه برای توسعه توریسم (شامل تفرج گسترده و تفرج متمرکز) از توان بالایی برخوردار است. مبینی (۱۳۹۱) در طرح بررسی و ارزیابی پدیده های طبیعی جاذب گردشگر در استان یزد به شناخت و معرفی پدیده ها و مکانهای طبیعی و زیست – محیطی جاذب گردشگری در سطح استان پرداخته و نتایج این پژوهش حاکی از اهمیت و نقش گردشگری در توسعه پایدار استان است. مطالعه عالی، ۱۳۸۷ در ارتباط با بررسی جاذبههای گردشگری شهرستان شیروان چرداول در راستای جذب توریست، چنین نتیجه گرفتهاندکه منطقه نامبرده دارای توانها و منابع متنوع محیطی و پدیده های طبیعی و انسانی جاذب گردشگری است. این بررسی نشان میدهد تمامی سطح منطقه برای توسعه توریسم از توان بالایی برخوردار است. مطالعه رحیمی مقدم ۱۳۹۰ نقش امنیت در توسعه صنعت گردشگری در استان ایلام با تأکید بر مرزها نشان میدهد که ارائه راهکارهایی برای کاهش مشکلات مرزی و همچنین بسط و گسترش خطوط ارتباطی و استفاده از وسایل مدرن حمل و نقل، توسعه خدمات هواپیمایی و فرودگاهی، و بهبود تأسیسات بهداشتی و شبکه های آب و…. باعث جذب گردشگران خارجی و داخلی در این منطقه می شود. (مطالع نظری، ۱۳۹۰) بررسی توان‌های توسعه گردشگری در استان ایلام نتیجه پژوهش بیان می کند که استان ایلام علی رغم برخورداری از جاذبههای طبیعی توریستی، بهره چندانی از امتیاز موجود نبرده و این استان از قابلیت فوق العادهای برای جذب گردشگر، برخوردار می‌باشد.
۲-۲- و طبیعتگردی
صنعت گردشگری به نوبه خود دارای واژگان و اصطلاحات مربوط به خود می‌باشد که معمولاً به طور واضح برای استفاده کنندگان مشخص نبوده و گاهی به جای‌یکدیگر به کار می‌روند. در زیر به چند تعریف رایج در این بخش اشاره میگردد.
۲-۲-۱- گردشگر
معادل واژه انگلیسی توریست می‌باشد و منظور از آن هر فردی است که فعالیت گردشگری انجام میدهد (کاظمی، ۱۴:۱۳۹۰). در لغتنامهها، گردشگر را فردی معرفی می‌کنند که اقدام به مسافرت به شکل تور می نماید مسافرتی که معمولاً برای فعالیتهای حرفهای، تفریحی، تحصیل انجام می شود و نقطه آغاز و پایان آن یکی و معمولاً خانه فرد است (ضیائی،۳:۱۳۸۹).
۲-۲-۲- مفهوم واژه توریسم
گردشگری معادل فارسی و کاملاً دقیق واژه Tourism در زبانهای انگلیسی، فرانسه و آلمانی است که به صورت مصطلح در زبان فارسی به صورت جهانگردی ترجمه شده است. ریشه این واژه از اصطلاح Tornus یونانی و لاتین گرفته شده که یکی از معانی آن گردش کردن و یا گشتن است و با پسوند Ism یا گری به صورت اسم مصدر Tourism یا گردشگری در آمده است.
۲-۲-۳- تفریح در جنگل[۱]
جنگلها مکانهای عمدهای برای تفریح گردشگران پویا و فعال میباشند مخصوصاً برای چادر زنان و بوته و شاخ و برگ پیماها.
تفریح در جنگل می تواند آهسته و کوتاه قدم بر داشتن و مسیر طولانی راه پیمودن (کوچ نشینی) باشد و یا می‌توان ماهیگیری و قایقرانی در جایی که آب وجود دارد را شامل شود و همچنین جنگلها مکانهایی برای گردشگری طبیعت، گردشگری ماجراجویانه و طبیعت گردی هستند. در جایی که جنگلها از اهمیت ویژهای برخوردار هستند ممکن است از آنها به عنوان پارک ملی حفاظت شود.
۲-۲-۴- گردشگری طبیعتگرا[۲]
این لغت اغلب مترادف لغت اکوتوریسم به کار میرود. که افزایش آگاهی در مورد محیط و قابلیت دسترسی به نواحی دور دست باعث رشد سریع این نوع گردشگری شده است که عموماً سفر و بازدید از طبیعت همراه با تلاش برای محفاظت از آن را شامل میگردد. که بازدید از جنگلهای انبوه مناطق استوایی، بازدید از زیستگاههای پستانداران و … از این جمله میباشند.
۲-۲-۵- نوآوری[۳]
در رابطه با گردشگری چهار نوع نوآوری را می‌توان شناسایی کرد.
۲-۲-۵-۱- نوآوریهای محصول
کالاهایی که هر یک کاملاً جدید و یا در زمینه های جدید هستند منتج می شود.
۲-۲-۵-۲- نوآوریهای فرایند
که توسعه و بهره برداری از تکنولوژی یا نظریه های فنی جدید در فرایندهای جدید تجاری را در بر می‌گیرد.
۲-۲-۵-۳- نوآوریهای مدیریت
که چهارچوبها را بر اساس عملکرد سازمان یافته قبلی اصلاح و بهبود میبخشد.
۲-۲-۵-۴- نوآوریهای قانونی
که رابطه خارجی و ظاهری بین مصرف کننده و دیگر اعضای زنجیرهای را بالا میبرد.
۲-۲-۶- سفراختیاری[۴]
