ریسک عبارت است از احتمال وقوع چیزی بد یا نامطلوب و یا احتمال وقوع خطر.(عطاران،۱۳۹۱، ۲۳)
مدیریت ریسک زمانی معنا ومفهوم می‌یابد که شرایط ، یا احتمال متحمل شدن زیان و عدم
اطمینان مواجه شود. در مجموع مدیریت ریسک فراگرد سنجش یا ارزیابی ریسک و سپس طرح استراتژی هایی برای اندازه ریسک است. مدیریت ریسک را فراگرد یافتن و به اجرا گذاشتن روش های مقابله با ریسک باید دانست، به عبارت دیگر مدیریت ریسک به مجموع اعمالی گفته می شود که بتواند دارایی های یک مؤسسه و بنگاه اقتصادی را حفظ نماید.(علیزاده،۱۳۹۱، ۱۹)
۲-۲) انواع ریسک در بانک ها :
بر اساس مطالعات انجام شده توسط خانم شلاگ هزنان در سال ۲۰۰۳ ریسک های متعددی در سیستم بانکی وجود دارد که مهمترین آن ها به اختصار در زیر بیان می‌گردد :
۲-۲-۱) ریسک نقدینگی :
ریسک نقدینگی شامل مواردی می شود که بانک بنا بر دلایلی توانایی تامین نقدینگی مورد نیاز مشتریان خود را نداشته و با بحران نقدینگی مواجه گردد، می‌دانیم که در یک بانک بخشی از بدهی ها به صورت مداوم سررسید می‌شوند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود.
۲-۲-۱-۱) بدهی های با سررسید معین :
شامل بدهی هایی می شود که سررسید پرداخت آن ها از قبل مشخص بوده و براحتی توسط بانک قابل مدیریت می‌باشد.
۲-۲-۱-۲) بدهی هایی با سررسید نامعین :
شامل بدهی هایی که سررسید آن ها از قبل مشخص نبود و بنا به اقتضای شرایط ممکن است از طرف مشتری از بانک مطالبه گردد در این حالت اگر بانک نتواند درموعد مقرر بدهی خود را تسویه نماید باعث تاثیرات روانی مخرب در بین مشتریان و هجوم آن ها برای برداشتن سپرده ها و در نهایت احتمال ورشکستگی بانک می‌گردد. از این رو مدیریت بر جریان نقدینگی در بانک ها حائز اهمیت ویژه می‌باشد.
۲-۲-۲) ریسک بازار :
ریسک بازار عبارت است از خطرات احتمالی که به علت نوسانات قیمت (ارزش) در بازار سرمایه و پول به وجود می‌آید. این ریسک در مواردی وجود دارد که بانک در لیست دارایی های خود سهام سایر شرکت‌ها یا اوراق قرضه یا سایر دارائیهای مالی را نگهداری می کند. در این حالت اگر به هر دلیلی ارزش روز دارایی مذکور کاهش یابد بانک با ریسکی مواجه می‌باشد که این ریسک ارزش دارایی های بانک را کاهش می‌دهد.
۲-۲-۳) ریسک نرخ بهره :
این ریسک زمانی بر بانک متحمل می شود که سر رسید دارایی و بدهی بانک به صورتی باشد که تغییرات ناگهانی در نرخ بهره به هر دلیل از جمله دخالت های دولت اوضاع واحوال بین‌المللی و تحولات درونی واقتصاد باعث افزایش هزینه ها یا کاهش در آمدهای بانک و در نهایت کاهش سود آوری بانک می‌گردد.
۲-۲-۴) ریسک سیاسی و دولتی :
اگر یک بانک بخشی از فعالیت‌های خود را با دولت یا سازمان های وابسته به دولت انجام دهد همواره این احتمال وجود دارد که به دلایل مختلف، دولت نخواهد یا نتواند به موقع بدهی خود را به بانک پرداخت کرده واین عدم پرداخت ریسکی را به بانک تحمیل کند که بانک از روش های معمول نتواند مطالبات خود را از دولت دریافت نمایند این ریسک را ریسک دولتی می‌نامند.
ریسک سیاسی عبارت است از ریسک مداخله سیاسی در عملیات بخش خصوصی می‌باشد. این دخالت می‌تواند به صورت تدوین مقررات برای اعمال کنترل برارز یا نرخ بهره باشد.
۲-۲-۵) ریسک عملیاتی :
ریسکی است که از انحراف عملیات اجرائی بانک ناشی می شود که از آن جمله می توان به اشتباه کاربران در بانک، اشکالات و اشتباهات سیستمی ، کلاهبرداری مشتریان ، اختلاس و …. اشاره نمود.
۲-۲-۶) ریسک در بانکداری اسلامی :
ریسک هایی که پیش از این معرفی شد، بدون توجه به اینکه بانک در چارچوب قواعد و قرار دادهای شرع مقدس یا با استانداردهای نظام سنتی و غرب فعالیت کند، برقرار هستند .
اما در نظام بانکداری اسلامی ماهیت متفاوت آن واصول شرعی و اخلاقی حاکم بر آن، مدیریت ریسک با تنگناها و گونه های مضاعف و متنوع تری از ریسک روبرو است.
شناخت ریسک های مرتبط با این نظام در گرو شناخت قواعد و ملاحظاتی است که شارع برای رفتار مالی و اقتصادی در نظر گرفته است.
بانک اسلامی صاحب پرتفوی از دارایی هاست که خصلت مشارکت محوری و توزیع ریسک، پاداش بین بانک ومشتریان به خصوص در قراردادهای مشارکتی بر آن غالب است و شاید به یک شرکت سهامی شبیه تر باشد تا به یک بانک با تعریف غربی آن. از این رو به نظر می‌رسد یک بانک اسلامی افزون بر ریسکهای متعارفی که یک بانک سنتی با آن روبروست ریسک های متفاوت دیگری را نیز متحمل می شود.(عطاران،۱۳۹۱، ۳۶)
۲-۲-۷) ریسک اعتباری :
پس از ارائه توضیح مختصر در مورد انواع ریسک های نهفته در فعالیت بانک ها، با توجه به موضوع این تحقیق تلاش می‌گردد به صورت مفصل تری ریسک اعتباری را بررسی و پیرامون این مهمترین و گسترده ترین ریسک نهفته در عملیات بانکی مطالبی مطرح شود.
بنا به ماهیت فعالیت مهمترین منبع در آمد یک بانک اعطای تسهیلات به مشتریان می‌باشد. معمولاً تسهیلات بانک در یکی از قالب های زیر در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد.
الف) پرداخت تسهیلات به شکل وام در قالب یکی از عقود
ب ) قبول تعهد در قبال مشتری بابت صدور ضمانتنامه های بانکی
ج) قبول تعهد درقبال مشتری ناشی ازگشایش اعتبارات اسنادی به منظور واردات کالا
در همه موارد فوق بانک به صورت بالقوه یا بالفعل وجوهی و به صورت وام و مستقیماً به مشتری پرداخت می کند و باز پرداخت وجهی را از طرف مشتری به شخص ثالث تعهد و تضمین می‌کند که در سررسید مورد توافق وجه بدهی با سود مورد انتظار خود را دریافت وبدهی مشتری را تسویه نماید. بنابرین ریسک اعتباری به صورت زیر تعریف می شود :
ریسک اعتباری،به احتمال عدم ایفای تعهدات توسط مشتریان(وام گیرندگان) به عمد یا غیر عمد در بازپرداخت اصل و فرع بدهی اشاره دارد.
این ریسک ناشی از احتمال دیرکرد یا عدم پرداخت بدهی اعتباری مشتری در سررسید را ریسک اعتباری می‌گویند. به عبارت دیگر احتمال هر گونه تأخیر یا عدم ایفای بموقع بدهی و تعهدات یک مشتری بانک در سررسید تسهیلات ریسک اعتباری نامیده می شود.(عطاران،۱۳۹۱، ۳۱)
با توجه به ماهیت فعالیت بانک ها که درآمد اصلی آن ها از راه اعطای تسهیلات بانکی ایجاد می شود می توان به گستردگی و اهمیت بسیار زیاد این نوع ریسک در نظام بانکی پی برد.
۲-۳) تجزیه وتحلیل ریسک اعتباری :
