در تعریفی دیگر بیان شده، فناوری نه علم محض است و نه فن مطلق؛ فناوری کاربرد علم در حوزه فنون و مهارت‌های کاربردی است، علم در برگیرنده دانش‌های مربوط به چراها و چگونگی و فناوری پاسخ به سوالات مربوط به چگونگی روش ها و مهارت‌های مربوط به کاربرد علم در قالب فنون و تکنیک ها را ارائه می‌دهد. فناوری عبارت است از به کاربردن شاخه‌های مختلف علم برای حل مشکلات علمی که به دلیل تنوع شرایط آب و هوایی و جغرافیایی و دیگر عوامل حاکم بر زندگی، ممکن است از ناحیه‌ای به ناحیه دیگر تغییر کند. پس فناوری مجموعه‌ای از روش ها و تجربیات و علوم علمی است که انسان ها برای تسلط بر محیط و حل مشکلات مربوط به رابطه خود با محیط به کار می‌برند (مهدوی، ۱۳۸۰).

ارگاس^[۱۸] بیان داشته فناوری یعنی دانش نحوه طراحی و توسعه و ساخت مصنوعات یا ارائه خدماتی که برآورنده تقاضا یا نیاز انسان باشد. تکنولوژی خود محصول نیست بلکه فرایندی است مشتمل بر دانش فنی، مهارت ها و فرایندهای ساخت و تولید محصول یا ارائه خدمت.

۲-۱-۲- فناوری اطلاعات و تعریف‌های آن

در دانشنامه کتابداری و اطلاع رسانی، فناوری اطلاعات چنین تعریف شده است: “مجموعه ابزارهای اطلاعاتی، اعم از وسایل ارتباط از راه دور، ابزارهای دیداری و شنیداری و ماشین‌های مربوط، توام با دانش، مهارت و شیوه استفاده از آن ها در تولید، پردازش، و دبیزش اطلاعات به منظور انتقال اطلاعات به جامعه استفاده کننده” (سلطانی و راستین، ۱۳۷۹، ص ۲۳۶).

انجمن فناوری اطلاعات آمریکا، فناوری اطلاعات را مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصاًً برنامه های نرم افزاری و سخت افزار رایانه دانسته؛ به طور کوتاه، فناوری اطلاعات با مسائلی مانند استفاده از رایانه­های الکترونیکی و نرم­افزار سروکار دارد تا تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش، انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و امن انجام پذیرد. اخیراً تغییر اندکی در این عبارت داده شده تا این اصطلاح به طور آشکار دایره ارتباطات الکترونیک را نیز شامل گردد. ‌بنابرین‏ عده­ای بیشتر عبارت فناوری اطلاعات و ارتباطات را به کار می‌برند (عامل، ۱۳۸۹).

فناوری اطلاعات عبارتی است که در برگیرنده دو موضوع محاسبات و ارتباطات می‌باشد. تعابیر مختلفی از این موضوع ارائه شده است.‌ در یکی از تعابیر، به پردازش اطلاعات اداری محدود شده و در تعبیری دیگر به کاربرد رایانه در امور تولیدی مانند استفاده از آدم واره ها و کنترل‌های از راه دور اشاره دارد (مومنی، ۱۳۷۲). اصطلاح فناوری اطلاعات برای توصیف فناوری هایی به کار رفته که در ضبط، ذخیره سازی، پردازش، بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات یاری می‌کنند. این اصطلاح، فناوری‌های نوین مانند رایانه، انتقال از طریق فاکس^[۱۹]، میکروگراف ها^[۲۰]، ارتباطات از راه دور، همچنین فناوری‌های قدیمی تر مانند بایگانی اسناد، ماشین‌های محاسباتی مکانیکی، چاپ و حکاکی را در بر می‌گیرد (بهان، ۱۳۷۷).

فناوری اطلاعات را می‌توان نقطه همگرایی الکترونیک، پردازش داده ها، و ارتباطات دوربرد دانست. این همگرایی، دو جنبه دارد. نخست، از میان رفتن فاصله ها و در نتیجه استقرار کامپیوتر‌های سابقا منزوی از هم در یک شبکه گسترده جهانی، و دیگری کامپیوتری شدن سیستم ها و ارتباطات راه دور که موجب ایجاد ظرفیت‌های جدید برای انتقال صدا و تصویر می‌شود. این همگرایی دو وجهی، ابزارهای جدید برای گرد آوری، ذخیره سازی، پردازش، سازماندهی، انتقال و نمایش اطلاعات در اختیار انسان قرار می‌دهد (اوتارخانی، ۱۳۷۹).

به طور کلی فناوری اطلاعات برای تولید و فراهم آوری، پردازش، ذخیره سازی، و اشاعه مواد و اطلاعات، به شکل‌های گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فناوری ها در تامین اهداف آموزشی، پژوهشی، مدیریتی، بهداشتی- درمانی، ومانند آن در سازمان ها نقش مهمی ایفا می‌کنند (شیروانی نیا، ۱۳۸۷).

تعریف‌های زیر نیز از متون متعددی استخراج شده اند:

– فناوری اطلاعات به ابزار و روش هایی اطلاق می‌شود که به نحوی اطلاعات را در اشکال مختلف صدا ، تصویر و متن جمع‌ آوری،ذخیره، بازیابی، پردازش و توزیع می‌کند (علی احمدی، ۱۳۸۳).

– فناوری اطلاعات به فناوری هایی گفته می‌شود که امکانات لازم را برای جمع‌ آوری، انباشت، پردازش و توزیع اطلاعات فراهم می‌کند. محور این فناوری، رایانه و ارتباطات راه دور است. رایانه ها اساساً کار پردازش و انباشت اطلاعات را انجام داده و ارتباطات راه دور، امکانات پخش و توزیع این اطلاعات را در سطحی بسیار وسیع فراهم می‌سازند (داورپناه، ۱۳۷۸).

– فناوری اطلاعات به هر آنچه که موجب جمع‌ آوری، گردش، پردازش و انتقال اطلاعات و پیام ها بدون محدودیت‌های مکانی و زمانی گفته می‌شود .رایانه ها، شبکه های رایانه ای، نرم افزارهای کاربردی، تجهیزات مخابراتی، ارتباطی و چند رسانه ای مانند تلفن و تلویزیون ارتباطات بدون سیم موبایل و… در حوزه مباحث فناوری اطلاعات می‌گنجد. براین اساس همه افراد به نوعی از فناوری اطلاعات استفاده می‌کنند.معمولاً فناوری اطلاعات در ابتدای ورود به هر حوزه ای سعی در حذف پدیده ای تکرارپذیر و فرایندهای اضافی دارد. از این رو به کارگیری صحیح و مناسب فناوری اطلاعات می‌تواند موجب بهره وری بیشتر در آن حوزه گردد .اینترنت یکی از ابزارهای گسترده و موفق ابزارهای فناوری اطلاعات است .این موفقیت آنقدر چشمگیر بوده که بسیاری از مردم اینترنت و فناوری اطلاعات را معادل یکدیگر فرض می‌کنند. درحالی که این فرض صحت ندارد؛ اینترنت وسیله ای است که در آن هر سه اصل فناوری اطلاعات یعنی تولید، پردازش و عرضه اطلاعات دیده می‌شود و البته تنها وسیله ای نیست که این ویژگی را دارد (رهنما فرد، ۱۳۸۴).

-فناوری اطلاعات بر ذخیره و بازیابی اطلاعات به ویژه بر رسانه ها و محمل‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات تأثیرگذاشته است. بدین معنا که در طول تاریخ با اختراع خط، کاغذ و چاپ، میکرو فیلم ها و میکروفیش ، رسانه های ذخیره و بازیابی تحولات اساسی یافتند، ولی با ورود رایانه در عرصه رسانه ها و اطلاع رسانی تحول و تغییرات شگرفی در رسانه ها به وجود آمد ( مزینانی، ۱۳۸۴).