درک و شناسایی دقیق کامل رفتار، نگرش‌ها، افکار افراد بدون بررسی کامل دیدگاه و تجربه آن ها امکان‌پذیر نخواهد بود (مایلز[۴۹] و هوبرمن[۵۰]، ۱۹۹۴، ص. ۱۰۳)، لذا در این پژوهش از روش کیفی استفاده شد تا بتوان تصویری مطلوب در زمینه موضوع موردبررسی در این مطالعه ارائه داد. مطالبی که در این فصل می‌آید شرح مراحل، ابزار و روش‌هایی هستند که برای جمع آوری و تحلیل روش‌ها به کار گرفته شده است.
۳-۲. نوع پژوهش
این مطالعه از نوع کاربردی است.
۳-۳. روش پژوهش
در این پژوهش از رویکرد کیفی استفاده شده است.
۳-۴. جامعه پژوهش
جامعه آماری شامل کلیه کتابداران کتابخانه‌های دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه صنعتی همدان، آزاد اسلامی، پیام نور می‌باشد. کتابداران مورد بررسی، حدود ۱۰۰ نفر می‌باشند.
۳-۵٫ نمونه گیری
۳-۵-۱٫ حجم نمونه پژوهش
تعیین حجم نمونه پژوهش‌های کیفی موضوع بحث‌برانگیزی است زیرا در پژوهش‌های کیفی اشباع شدن اطلاعات، مهم‌تر از تعداد افراد مطالعه است (بیودوین[۵۱]، ۲۰۰۹، ص.۵۴). بدین معنی که محقق جمع آوری اطلاعات را باید تا زمانی ادامه دهد که اطلاعاتی که از شرکت‌کنندگان جمع آوری می‌کند، تکراری شوند و اطلاعات جدیدی به اطلاعات گردآوری شده قبلی اضافه نشود. به عبارت دیگر داده های گردآوری شده اشباع شود (لینکولن[۵۲] و گوبا[۵۳]، ۱۹۸۵، ص.۵۱).
در مطالعات کیفی، فرمول واحدی برای تعیین اندازهٔ درست نمونه وجود ندارد. عمق، پیچیدگی و غنای داده ها اهمیت اساسی دارد، اما تعیین نمونه‌ای که نماینده و معرف واقعی جامعه باشد، مورد نظر نیست، زیرا هدف پژوهش، ادراک است نه تعمیم (حریری، ۱۳۸۹، ص. ۱۹۶). همان طور که ذکر شد برای تعین حجم نمونه در مطالعات کیفی معیار دقیقی وجود ندارد. به اعتقاد پولیت و هانگر[۵۴] (۲۰۰۰) حجم نمونه در حین کار مشخص می‌گردد. ساندلوسکی[۵۵] (۱۹۵۵) می‌نویسد: یک اشتباه رایج درباره نمونه‌گیری در تحقیقات کیفی آن است که تصور می‌شود حجم نمونه اهمیت ندارد زیرا منطق انواع نمونه‌گیری مبتنی بر هدف، اساساً مبتنی بر کیفیت اطلاعات به دست آمده از هر واحد نمونه است. با این وجود وی معتقد است که اگرچه کفایت حجم نمونه در تحقیق کیفی امری نسبی و یک مسئله قضاوتی است، نمونه نباید خیلی بزرگ یا خیلی کوچک باشد، و اگرچه نمی‌توان آن را از قبل محاسبه نمود ولی برخی عوامل مانند هدف از نمونه‌گیری، نوع نمونه‌گیری، و روش مطالعه می‌تواند در تعیین حجم نمونه تأثیر بگذارد (ادیب حاج باقری، ۱۳۸۶، ص. ۳۵).
همان گونه که سؤال تحقیق را نمی‌توان از ابتدا به طور دقیق مشخص ساخت، تعداد شرکت‌کنندگان در تحقیق نیز از اول قابل پیش‌بینی نیست، حجم نمونه توسط داده های جمع آوری شده و تحلیل آن ها مشخص می‌شود. نمونه‌گیری بدون هیچ محدودیتی در تعداد مشارکت‌کنندگان ادامه می‌یابد تا به اشباع برسیم. اشباع در گراندد تئوری عبارت است از کامل شدن همه سطوح کدها و اینکه مفهوم جدیدی که نیازی به کد جدید یا گسترش کدهای موجود داشته باشد به دست نیاید. محقق از طریق بررسی مرتب داده ها و پرسیدن سؤالات، نهایتاًً به احساس اشباع و بستن نمونه می‌رسد. به این ترتیب انتخاب مشارکت‌کنندگان و سایر منابع تا کشف نظریه ادامه می‌یابد (ادیب حاج باقری، ۱۳۸۶، ص. ۱۲۶). پژوهشگر در انجام این پژوهش بعد از تجزیه و تحلیل داده های ۲۰ نفر از شرکت‌کنندگان در پژوهش به اشباع رسید. بنابرین در انجام این پژوهش ۲۰ نفر از کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی همدان به عنوان جامعه پژوهش انتخاب شدند.
۳-۵-۲٫ نمونه‌گیری هدفمند[۵۶]
فن‌های نمونه‌گیری هدفمند عمدتاًً و مقدمتا در روش‌های کیفی استفاده می‌شوند و عبارت‌اند از گزینش واحدهایی خاص مبتنی بر اهداف خاص مرتبط با پاسخ به سؤال‌های خاص تحقیق. ماکسول[۵۷] (۱۹۹۷) نمونه‌گیری کیفی را نوعی نمونه‌گیری تعریف می‌کند که در آن «محیط‌ها، اشخاص یا رویدادها به طور آگاهانه برای اطلاعات مهمی که می‌توانند فراهم سازند و نمی‌توانند از دیگر گزینه‌ها نیز به دست آید، انتخاب می‌شوند ». جانسون و کریستنسن[۵۸] (۲۰۰۸) نیز عنوان می‌دارند که در نمونه‌گیری هدفمند«محقق ویژگی‌های جمعیت موردعلاقه را مشخص ساخته و افراد دارای این مشخصات را پیدا می‌کند » (محمدپور، ۱۳۹۰، ص.۳۲).
هدف تحقیق کیفی دستیابی به فهمی از ماهیت و شکل پدیده موردمطالعه جهت بازگشایی معنا، توسعهٔ توصیف‌های ضخیم، تولید ایده ها، مفاهیم و نظریه های مبتنی بر داده ها است. از این‌رو، نمونه ها لازم است گزینش شوند تا ورود همه عناصر متشکله، رویدادها، فرایندها و مانند آن تأمین گردد که درنهایت به تذهیب و اطلاع بخشی این تفهیم کمک نماید. این اصل نمونه‌گیری کیفی را “بازنمایی نمادین[۵۹]” می‌خوانند، زیرا یک واحد خاص انتخاب می‌شود تا مشخصه های مناسب بررسی را هم “بازنمایی” و هم نمادسازی[۶۰]” کند. به‌علاوه، نمونه باید تا حد امکان در محدوده‌های جمعیت تعریف‌شده متنوع باشد. این تنوع به دو دلیل است: نخست اینکه شانس شناسایی طیف نسبتاً کاملی از عوامل یا مشخصه های مرتبط با پدیده را به حداکثر برساند؛ دوم، امکان بررسی وابستگی متقابل بین متغیرها و عواملی را که دارای بیشترین تناسب هستند از آن‌هایی که اهمیت کمتری دارند، میسر سازد (محمدپور، ۱۳۹۰، ص.۳۴).
۳-۶٫ ابزار گردآوری داده ها
برای گردآوری داده ها در این پژوهش از روش مصاحبه حضوری به شیوه نیمه ساختاریافته استفاده شد که بعد از مراجعه به کتابخانه‌ها با کتابداران ملاقات شد، بعد از هماهنگی با شرکت‌کنندگان، مصاحبه در بخش‌های مختلف کتابخانه‌ها انجام شد و از صحبت‌های شرکت‌کنندگان فایل صوتی تهیه شد. فایل صوتی مصاحبه های انجام شده پس از پیاده‌سازی به فایل‌های متنی تبدیل شد. داده های متنی با بهره گرفتن از روش گراندد تئوری تحلیل شد.
۳-۶-۱٫ مصاحبه
مصاحبه یکی از رایج‌ترین روش‌های جمع آوری داده ها است. مصاحبه رودررو امکان در میان گذاری اطلاعات را فراهم می‌آورد، و بهتر است در زمانی صورت گیرد که برای شرکت‌کنندگان راحت‌تر باشد (ادیب حاج باقری، ۱۳۸۶، ص. ۳۸). بیشترین قدرت و قوت این فن در آن است که کنجکاوی ژرف را امکان‌پذیر می‌سازد، به خصوص در گردآوری اطلاعات مربوط به مسائلی پیچیده، این شیوه انعطاف‌پذیری و میان کنش را ممکن می‌سازد، که در آن بدفهمی و ابهام می‌تواند به‌کلی رفع شود. این فن پرترکیب‌ترین داده ها را فراهم می‌کند. به‌طورکلی، میزان پاسخ‌دهی آن‌هم زیاد است (پائو[۶۱]، ۱۳۷۸، ص.۹۴).
۳-۶-۲٫ مصاحبه نیمه سازمان یافته
