سرمایه ساختاری سازمان، به عنوان یک فرایند تولید شناخته شده که این فرایند دارای عناصر کارایی، زمان مبادله، نوآوری در رویه ­های انجام کار و دستیابی به اطلاعات برای تبدیل آن به دانش است و ‌بنابرین‏ سرمایه ساختاری برای سازمان خیلی مهم است چرا که تنها بعد از ابعاد سرمایه فکری است که سازمان به صورت عملی صاحب آن است.

اگر کارکنان، هوشمندی و دانش زیادی داشته باشند، اما سیستم­ها و رویه ­های سازمان، ضعیف باشد، سرمایه فکری به پتانسیل کامل خود نمی­رسد. طبق گفتۀ ادوینسون و مالون^[۵۷] (۱۹۹۷) سرمایه ساختاری شرکت را قادر می­سازد روابطش را با شبکه­ های داخلی و خارجی، توسعه دهد. منظور از شبکه داخلی همان روابط کارکنان با یکدیگر و با مدیریت شرکت است و شبکه خارجی نیز روابط کارکنان و مدیریت شرکت با عرضه کنندگان و مشتریان و سایر ذینفعان شرکت است.

کارکنان، سرمایه ساختاری را برای شرکت فراهم می ­آورند و شرکت، صاحب پسماند آن می­ شود یعنی اینکه بعد از به وجود آمدن سرمایه ساختاری توسط کارکنان، اگر آن ها از شرکت بروند باز هم این سرمایه در شرکت باقی خواهد ماند و شرکت صاحب آن خواهد بود. سرمایه ساختاری با ساختار سازمانی ارتباط دارد و اگر در سازمان سیستم­های اطلاعاتی به کار گرفته شود آن سیستم­های اطلاعاتی، منجر به هوشمندی سازمان و بهتر شدن تجارت آن می­شوند. سرمایه انسانی، نخستین فاکتور سرمایه ساختاری است.

گرچه سرمایه ساختاری متأثر از سرمایه انسانی است اما وجودی مستقل از آن نیز دارد، مثلاً اختراعاتی که توسط کارکنان سازمان انجام می­ شود، برای سال­ها بعد نیز در سازمان باقی می­ماند و ‌می‌توان از مزایای آن اختراعات بهره برد(رفیعی،۱۳۹۰).

سیستم های اطلاعاتی

سیستم اطلاعات^[۵۸]عبارت است از یک سیستم کامل طراحی شده برای تولید، جمع‌ آوری، سازماندهی، ذخیره، بازیابی و اشاعه اطلاعات در یک مؤسسه، سازمان یا هر حوزه تعریف شده دیگر از جامعه .

سیستم اطلاعات سازمان^[۵۹] یک سیستم اطلاعات برای کار بر روی اطلاعاتی است که به خود سازمان مربوط می‌شوند. اگر سازمانی کار تولید، جمع‌ آوری و اشاعه اطلاعات آماری جمعیت کشور را به عهده دارد و برای این وظیفه از یک سیستم‌ اطلاعات استفاده می‌کند این سیستم اطلاعات، یک سیستم اطلاعات سازمانی نیست اما سیستم اطلاعات نیروی انسانی یا سیستم حسابداری این سازمان از جمله سیستم‌های اطلاعات سازمانی آن محسوب می‌شوند.

سیستم‌های اطلاعات مدیریت شامل کلیه سازو کارهای لازم برای جمع‌ آوری، نگهداری و پردازش اطلاعات،دانش مربوط و استفاده درست و به هنگام از آن ها است(جوانمرد،۱۳۸۹)

انواع معمول سیستم‌های اطلاعات سازمانی عبارتند از

سیستم‌ پردازش مبادلات^[۶۰] : سیستم‌های اطلاعات سازمانی که از طریق تعریف فرایندها و رویه‌ها و پردازش اطلاعات، انجام و کنترل عملیات سازمان را به عهده می‌گیرند. سیستم‌های انبارداری، کارگزینی، حسابداری، تدارکات، مدیریت قراردادها، فروش، کنترل موجودی، اموال، پشنهادات داخلی، مدیریت نظرات مشتریان، آموزش و . . . سیستم‌های پردازش عملیات هستند.

سیستم اطلاعات مدیریت^[۶۱]: گونه‌ای از سیستم‌های اطلاعات سازمانی کامپیوتری که اطلاعات داخلی سازمان را از سیستم‌های پردازش عملیات می‌گیرند و آن ها را در قالب‌های بامعنی و مفید به عنوان گزارش‌های مدیریت خلاصه می‌کنند تا در انجام وظایف مدیریتی مانند کنترل و تصمیم‌گیری استفاده شوند.

سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری^[۶۲]:گونه‌ای از سیستم‌های اطلاعات سازمانی کامپیوتری که در تصمیم گیری‌های نیازمند مدلسازی، فرمولبندی،محاسبه، مقایسه،انتخاب بهترین گزینه یا پیش‌بینی سناریوهای محتمل به مدیریت کمک می‌کنند.

تحلیل و طراحی سیستم‌های اطلاعات، تخصصی است که با بهره گرفتن از آن یک سیستم اطلاعات سازمانی تعریف، تحلیل، طراحی و اجرا می‌شود .

۲-۱۱-۶- معیارهای سرمایه های فکری

معیارهای اندازه گیری سرمایه فکری در سازمان ها در شکل زیر نمایش داده شده است :

سرمایه فکری

سرمایه ساختاری

• • فرهنگ سازمانی

• • ارزش‌های شرکت

• • سرمایه اجتماعی

• • فلسفه مدیریتی

• • فرآیندها و عادات

• • فرآیندهای رسمی

• • فرآیندها و عادات غیر رسمی

• • فرآیندهای مدیریتی

• • اموال فکری

• • نام تجاری

• • داده و اطلاعات

• • دانش کدبندی شده

• • اختراعات و کپی رایت

• رموز تجاری

سرمایه انسانی

• • دانش و مهارت

• • تجربه کاری

• • توانایی ها

• • لیاقت شغلی

• • روحیه کاری

• • انعطاف پذیری

• • وفاداری کارکنان

• • رضایت کارکنان

• • یادگیری

• خلاقیت

سرمایه رابطه ای

• • روابط رسمی

• • روابط غیر رسمی

• • شبکه های اجتماعی

• • شرکای

• • اتحاد و همبستگی

• • علائم تجاری

• • اعتماد

• • شهرت شرکت

• • وفاداری مشتری

• • التزام مشتری

• • شرایط مشترک

• • تقسیم قراردادها

• قراردادهای رسمی

نمودار۲-۵-معیارهای اندازه گیری سرمایه فکری

منبع:(ستایش و کاظم نژاد ، ۱۳۸۸، ۵۸)

۲-۱۱-۷- اهمیت سرمایه فکری در بافت غیرانتفاعی

سرمایه فکری قادر به سازگاری با چالش‌های محیط غیرانتفاعی در اقتصاد دانش محور است؛ زیرا برخی از مبانی نظری سرمایه فکری از کانون درونی تئوری شایستگی اصلی سرچشمه می‌‌گیرند. سرمایه فکری به انتقال کانون استراتژیک سازمان‌های غیرانتفاعی به منابع فکری، شامل: دانش‌، مهارت‌ها و تجربه کمک می‌کند و این برای سازمان‌های غیرانتفاعی مهم است؛ زیرا فعالیت‌ها و تغییرهای استراتژیکی که در سازمان‌ها انجام می‌شوند به طور عمده از راه ابتکارهای درونی کارکنان و داوطلبان هدایت می‌شوند تا نیروهای خارجی نظیر کارگزاران دولتی. ‌بنابرین‏ احتمالا مقاومت در برابر آن فعالیت‌ها و تغییرات استراتژیک از طرف کارکنان و داوطلبان کمتر خواهد شد.