ثالثاً: اینکه برخی درباره حقوق فطری اعلام داشته اند که: ” ممکن است الهام گرایانه باشد و هم غیر الهام گرایانه… طرفدار حقوق طبیعی ممکن است به شواهد عمومی حقوق طبیعی استناد کند یا اینکه مدعی شود قواعد را با فراست در می­یابد و استناد به شواهد اهمیتی ندارد” (جندقی، ۱۳۸۷: ۷۳). نظر ایشان است؛ چرا که در احکام اسلامی نیز حقوق انسانی و فطری به عنوان حقوق دائمی و ثابت انسان تلقی می­ شود که منشأ آن ها مطلقاً کلام معصوم علیهم السلام است که از هیچ موضوعی در زمینه زندگی انسان فروگذار ننموده تا بدون حکم باقی نبوده و حجت بر بندگان الهی بویژه در پیشگاه حضرت حق و روز حساب و میزان عدالت، به اتمام رسیده باشد. ‌بنابرین‏ کلیه احکام مربوط به حقوق انسان در شریعت مقدس(به حکم واقعی اولی و ثانوی که در فصل بعد مورد مطالعه وبررسی در رویکرد بر مالکیت وآنچه که در فصل چهارم به عنوان مقصود اصلی مقدمات ارائه شده از سه فصل گذشته بوده) از ابتدای غیبت امام عصر(عجل ا…فرجه)، موجود بوده است.

فصل سوم:

احکام شریعت؛ اصول و آثار آن بر مالکیت

در این فصل به مبانی اصولی احکام شریعت، در دو مبحث تعریف و اقسام حکم شرعی و دیگری احکام ثابت یا مستقر که با همان احکام اولیه در اصول فقهی مورد مطالعه و تعرفه قرار ‌می‌گیرد و دیگری احکام جایگزین موقت که شامل احکام ثانویه الهی و احکام غیر الهی حکومتی تقسیم می­ شود، خواهیم پرداخت. البته شایان ذکر است که در تقسیمات معمول این احکام، اصولیین آن ها را به احکام الهی(اولی و ثانوی) و غیر الهی­(حکومتی) تقسیم ­بندی ‌می‌کنند. لیکن در مانحن فیه، نظر به اینکه مقصود این رساله توقیت (موقت بودن به زمان معین) هر یک از احکام ثانوی و حکومتی است، لذا اقتضای جعل این احکام اخیر در یک تقسیم ­بندی واحد و تفکیک آن با احکام اولیه به عنوان احکام ثابت و دائمی شایسته­تر به نظر رسیده و چنین پرداخته شد.

مبحث اول: تعریف و اقسام حکم شرعی^[۸۰]

معنای لغوی حکم، عبارت است از : ۱- امر، فرمایش ۲- داوری، قضا ۳- منشور، ابلاغ، فرمان ۴- اجازه، فتوی ۵- اثبات امری که قایل را سکوت برآن صحیح باشد/ اذعان به نسبت ایجابی یا سببی میان موضوع و محمول.(معین، ۱۳۷۱: ۱۳۶۶). مأخوذ از تازی یعنی امر، فرمان منشور، اذن اجازه، فتوی، زیرکی و اطاعت.(نفیسی، ۱۳۴۳: ۱۲۶۸) قضاوت کردن و در اصل جلوگیری از [خلاف شرع].^[۸۱] (فیومی، بی تا:۱۳۹) علم و فقه و قضاوت کردن.^[۸۲] (ابن منظور ،۱۳۶۳ه.ق: ۱۴۱) قضا، فرمان(عمید، بی­تا: ۴۰۶) ” بازداشتی مصلحت اندیشانه” که در این راستا به مناسبت، اطلاق “حکمه الدابه” به معنای افسار و دهان­بند حیوان را نیز از همین حیث اخذ نموده ­اند. (راغب اصفهانی، ۱۳۸۷: ۲۴۹)

علت اطلاق حکم به قوانین و بایدها و نبایدهایی که از سوی خدای سبحان در رابطه با افعال مکلفین جعل شده، از این جهت است که حکم کردن، اظهار رأی و نظریه دادنی است که همراه با خیر یا اندیشه است. لذا فقها در تعریف حکم گفته­اند که “حکم، قانون وضع شده از طرف خداوند متعال، برای تنظیم حیات بشری است.” ( صدر، ۱۳۸۴: ۱۲۴)

این قوانین و احکام در زمان پیامبر صلی الله و علیه و آله و سلم و زمان حضور جانشیان بر حقّش، در اختیار ایشان قرار گرفته و ایشان نیز این احکام را به مردم ابلاغ ‌می‌کنند و در زمان غیبت کبری نیز فقها و مجتهدین جامع الشرایط با تأمّل در منابع و ادّله‌ی احکام و با استمداد از قوّه‌ی اجتهاد، احکام الهی را استخراج کرده و در اختیار مردم قرار می­ دهند. همان­طور که امام زمان(ع) فرمود: «و اما الحوادث الواقعه فارجعوا الی رواه احادیثنا فانهم حجتی علیکم و انا حجه الله لهم»

درباره حکم تعاریف گوناگون آمده است :

• • اعتبار شرعی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به افعال بندگان تعلق ‌می‌گیرد.(حکیم، ۱۹۶۴٫م: ۵۵)

• حکم شرعی قانونی است که از جانب خداوند متعال برای تنظیم و ساماندهی زندگی انسان صادر شده است.(صدر، ۱۳۸۴ :۱۲۳)

صاحب جواهر در تعریف حکم می فرماید: ” أما الحکم فهو إنشاء إنفاذ من الحاکم لا منه تعالى لحکم شرعی أو وضعی أو موضوعهما فی شی‏ء مخصوص”. حکم، اعمال مقرره ای است از طرف

1. 1. . Property ↑

1. 1. . Economic property right ↑

1. 1. . Legal property right ↑

1. 1. . Possess ↑

1. 1. . فرضاً ماده ۱۲۰۴ ق.م اتیوپی در تعریف مالکیت عنوان می‌دارد: ” مالکیت وسیع ترین حقی است که می توان روی مال موجود در خارج داشت. این حق، قابل تجزیه و تحدید نیست مگر به موجب قانون “.(لنگرودی، ۱۳۷۶: ۸۸) ↑

1. 1. . بیع حصاه: کالا توسط فروشنده عرضه شده بود لیکن خریدار برای ابتیاع آن نه به اختیار خود بلکه با هنر پرتاب ریگ به طرف کالای مورد نظر خود و برخورد آن با آن کالا و سپس پرداخت قیمت آن، آن را در اختیار خود می­گرفت و درمعاملات اراضی و باغات، میزان مورد معامله بر اساس برد سنگ ریزه ای بود که توسط مشتری پرتاب می­شد.بیع منابذه : که شبیه بیع حصاه با این تفاوت بود که با پرتاب کالا به سوی مشتری و پرتاب عوض به سوی فروشنده بدون رضایت و حتی نگاه کردن صورت می­گرفت و یا اراض و املاک که امروزه قیمی و معین محسوب می­ شود؛ بیع آن بدون ملاحظه آن انجام می­گرفت.بیع ملامسه : خرید کالا بدون ملاحظه آن و به صرف لمس نمودن آن.(محمدی،۱۳۸۳: ۳۱-۳۲) ↑

1. 1. . اراضی مفتوح العنوه اراضی آبادی هستند که به دست سپاه اسلام فتح شده و متعلق به عموم مسلمانان است است اما حق تصرف، توسعه و فروش آن ها را ندارند و فقط حق دارند از منافع ناشی از اجار­ه بهای آن زمین‌ها که خراج نامیده می­ شود؛ بهره­مند شوند. (صدر، ۱۳۷۵ :۲۸۲) ↑

1. 1. . ” انواع اجماع عبارتند از :اجماع مدرکیاجماع مدرکی اجماعی است با مستند معلوم، مقابل اجماع تعبّدى. یعنی اجماعی که که ممکن است منشأ آن، مدرک و دلیلی باشد که موجود است؛ مانند اجماع پیشینیان بر متنجس شدن آب چاه به واسطه نجاست که مستند این اجماع، روایات متعددی است که در این زمینه وجود دارد؛ اما متأخران به دلیل اعتماد نداشتن ‌به این روایات، با آن ها مخالفت کرده‌اند. این اجماع، “اجماع مستند” نیز نامیده می شود.این نوع از اجماع، حجّت نیست؛ زیرا حجیّت اجماع به لحاظ کشف قول معصوم علیه‌السّلام است و از آنجا که مستند اجماع مدرکى (دلیل لفظى یا غیر لفظى) معلوم است، اجماع نمى‌تواند کاشف از قول معصوم علیه السّلام باشد. در این صورت فقیه مى‌تواند به مستند اجماع رجوع کند و در صورت معتبر بودن آن نزد وى، مطابق دلیل فتوا دهد– اجماع محصل:

گرایش ‌به نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد در سراسر جهان روزبه‌روز در حال افزایش است. ایران نیز مانند سایر کشورها، نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد را جهت بهبود برنامه‌ریزی و اصلاح فرایند مدیریت مالی خود پذیرفته است. هدف اصلی نظام‌های بودجه‌ریزی، ‌پاسخ‌گویی‌ و ارزیابی عملکرد دولت می‌باشد که این هدف در نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد در قالب سه معیار کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی نمایان می‌شود. بودجه بر مبنای عملکرد یک برنامه سالانه به همراه بودجه سالانه است که رابطه‌ میان میزان وجوه تخصیص‌یافته به هر برنامه و نتایج به دست‌آمده از اجرایان برنامه را نشان می‌دهد. روش تحقیق نیز به صورت توصیفی-تجویزی می‌باشد در این پژوهش برای استقرار نظام بودجه ریزی ‌بر مبنای‌ عملکرد ابتدا باید عوامل مؤثر بر استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی ‌بر مبنای‌ عملکرد که همان متغیر های مستقل ما در این تحقیق می‌باشند و بر متغیر وابسته ما یعنی بودجه ریزی ‌بر مبنای‌ عملکرد تاثیر گذار هستند، شناسایی و استخراج شود و مدلی کار آمد جهت استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی ‌بر مبنای‌ عملکرد در بخش دولتی ارائه گردد. از این رو، مسئله اصلی این تحقیق شناسایی عوامل اصلی مؤثر بر استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی ‌بر مبنای‌ عملکرد از نظرکاشناسان بودجه ریزی در سازمان های دولتی شهر تهران است و در این راستا، مهم ترین عوامل تاثیر گذار در پژوهش های پیشین خارجی و داخل کشور بررسی گردیده است. این تحقیق در سال ۹۴-۱۳۹۳ با مراجعه و نظرخواهی از ۲۱۵ نفر از مدیران و کارشناسان بودجه ریزی سازمان های مذکور با ابزار پرسشنامه و نیز نظر خواهی از خبرگان و محققان دانشگاهی صورت گرفته است. در این تحقیق از پرسشنامه استفاده گردیده است که روایی و پایایی این پرسشنامه عوامل مؤثر بر استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی ‌بر مبنای‌ عملکرد ۰٫۸۴۰ بوده است. برای تعیین سطح استقرار از آزمون t تک نمونه ای، برای شناسایی عوامل زیربنایی از تحلیل عاملی اکتشافی و برای رتبه بندی عوامل، از تحلیل فریدمن استفاده شده است. یافته های حاصل از تحلیل‌های مربوطه، نشان می‌دهد که میزان استقرار بودجه ریزی در سازمان های دولتی مذکور برابر با ۱٫۸۸۸ است که کمتر از حد متوسط می‌باشد. همچنین یافته های حاصل از تحلیل های مربوطه بیانگر کشف ۹عامل (الگوی برنامه ریزی شفاف، الگوی قانونی و سازمانی، ویژگی های محیطی مناسب ، مدیریت مالی و اقتصادی ، سیستم حسابداری و مالی، شاخص های تخصیص منابع، عوامل فرایندی و فردی، عوامل مدیریتی، ساختار نیروی انسانی) در استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی ‌بر مبنای‌ عملکرد در سازمان های دولتی مذکور است. لذا پیشنهاد می‌گردد مدیران ارشد و بدنه اجرایی سازمان های دولتی با تمرکز بر عوامل مذکور استقرار بودجه ریزی ‌بر مبنای‌ عملکرد را در سازمان هایشان، تضمین نمایند.

واژگان کلیدی: بودجه ریزی، بودجه ‌بر مبنای‌ عملکرد، استقرار موفقیت آمیز، سازمان های دولتی

فصل اول

کلیات پژوهش

فصل اول

۱-۱ مقدمه:

با استناد به مواد ۱۳۸ و ۱۴۴ قانون برنامه چهارم توسعه کشور، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف شده است تا پایان سال دوم این برنامه ضمن بازنگری در فرایند نظام بودجه‌ریزی کلیه الزامات و ‌راهکارهای قانونی و ساختاری موردنیاز را به گونه‌ای فراهم نمایند که نظام بودجه‌ریزی مبتنی ‌بر مبنای‌ عملکرد، استقراریافته و توسعه یابد. در این راستا لازم است با شناسایی کامل فرصت‌ها و تهدیدهای موجود، مناسب‌ترین روش برای ورود ‌به این حوزه اتخاذ شود (فرهمند و اعتماد زاده،۱۳۸۸). یکی از اشکالات اساسی نظام بودجه‌ریزی کشور غیرعملیاتی و شفاف نبودن می‌باشد که هزینه های زیادی را به کشور تحمیل ‌کرده‌است که از آن جمله می‌توان به کسری بودجه سالیانه چند هزار میلیارد تومانی دولت اشاره کرد. در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد حجم بودجه سالیانه کشور به شرکت‌ها و مؤسسات دولتی اختصاص دارد که موجب ریخت‌وپاش‌های فراوان سالانه آن‌ ها شده که با تنظیم بودجه ‌بر مبنای‌ عملکرد و شفاف، انتظار می‌رود این هزینه ها به حداقل ممکن کاهش یابد کمبود منابع مالی یک محدودیت عمده در بخش دولتی می‌باشد. بدون توجه به‌جایگاه مالی، هیچ دولتی نمی‌تواند از ایجاد نوعی مصاحبه بین اهدافش دوری کند. اگر گزینه‌های منطقی با آگاهی کامل شکل بگیرند سیاست‌های دولتی به اثربخش‌ترین شکل، تعیین خواهند شد. برای نیل به چنین آگاهی و دانش، باید اطلاعات کمی و کیفی به طور منظم گردآوری، سازمان‌دهی و تحلیل گردد تا پیامد هزینه ها از منابع مالی محدود دولت مشخص گردد توسعه حیطه و افزایش پیچیدگی خدمات دولتی، مشکلاتی را در ارشاد و هماهنگی وظایف دولت ایجاد ‌کرده‌است. در شرایط کمبود منابع دولت برای تأمین اهداف و پوشش کلیه نیازها و تقاضاها، تصمیم‌گیرندگان دولتی مجبورند بین برنامه های گوناگون دست به انتخاب بزنند. یک فرایند منطقی تصمیم‌گیری برای تأمین مناسب علایق و منافع عمومی تنها از طریق استفاده از ابزار مناسب تصمیم‌گیری دولتی امکان‌پذیر است (مهدوی،۱۳۸۸). شناسایی عوامل مؤثر در استقرار نظام بودجه‌ریزی ‌بر مبنای‌ عملکرد و ارائه راهکارهای بهتر برای دستگاه‌ها و سازمان‌های اجرایی کشور جهت کاهش هزینه های عمومی و شفافیت مالی از اهداف نگارنده برای تنظیم این پژوهش می‌باشد.

در این فصل مباحث انواع پیشگیری، روش های پیشگیری ازجرایم رایانه ای، نقش پلیس فتادرمقام کشف جرایم رایانه ای، مشکلات خاص مربوط به کشف جرایم رایانه ای، نقش پلیس فتا ‌در مبارزه باجرایم رایانه ای، مصادیقی ازکشف ومقابله باجرایم رایانه ای توسط پلیس فتا بیان گردیده است.

مبحث اول) انواع پیشگیری :

جرم شناسان پیشگیری از جرم را به دوگونه پیشگیری کیفری و پیشگیری غیرکیفری تقسیم کرده‌اند، اصطلاح پیشگیری ازجرم در معنای وسیع خود شامل اقدامات کیفری و غیرکیفری برای خنثی کردن عوامل ارتکاب جرم و کاهش بزهکاری می‌شود ولی در مفهوم مضیق پیشگیری فقط تدابیر غیرکیفری را شامل می‌شود.

گفتاراول- پیشگیری کیفری :

پیشگیری کیفری با تهدید کیفریِ­ تابعان حقوق کیفری از یک سو و به اجرا گذاشتن این تهدید از طریق مجازات کسانی­که ممنوعیت‌های کیفری را نقض کرده‌اند از سوی دیگر، در مقام پیشگیری عام و پیشگیری خاص از جرم است.

منظور ازپیشگیری عام، استفاده از جنبه‌های ارعاب‌آمیز حقوق کیفری و مخصوصاً مجازات است با این استدلال که ترس از دستگیری و مجازات، افراد را از ارتکاب جرم منصرف می‌کند لذا قانون‌گذار با جرم انگاری برخی رفتارها وتعیین مجازات برای مرتکبین اینگونه اعمال و ترساندن افرادی که در صورت نبودن مجازات ممکن است برای ارتکاب جرم وسوسه شوند از وقوع جرم پیشگیری می‌کند.

و منظور از پیشگیری کیفری خاص از جرم، پیشگیری از تکرار بزه توسط بزهکار است که با اصلاح مجرمین که طبق قسمت دوم بند ۵ اصل ۱۵۶ قانون اساسی از وظائف قوه قضائیه است محقق می‌شود همچنان که ماده ۳ آئین نامه سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ۲۰/۹/۸۴ از نگهداری محکومان در زندان، حرفه‌آموزی، بازپروری و بازسازگارسازی آن ها‌ است.

گفتاردوم- پیشگیری غیرکیفری :

این نوع پیشگیری که قبل از وقوع جرم انجام می‌گردد یعنی توسل به اقدام‌های غیرسرکوبگر و غیرقهرآمیزکه دارای ماهیت اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، وضعی، آموزشی و… هستند به منظور جامعه‌پذیر و قانونگرا ساختن افراد و حفاظت از آماج‌های جرم جهت جلوگیری از وقوع جرم.

پیشگیری­غیرکیفری خودبه دوگونه وضعی واجتماعی تقسیم شده‌اند.

الف) پیشگیری اجتماعی :

پیشگیری اجتماعی مجموعه اقدام‌های پیشگیرانه است که بر کلیۀ محیط‌های پیرامون فرد که در فرایند جامعه‌پذیری نقش داشته و دارای کارکرد اجتماعی هستند تأثیر می‌گذارد. این روش پیشگیری از جرم با تمرکز بر برنامه های تکمیلی، سعی در بهبود بهداشت زندگی خانوادگی، آموزش، مسکن، فرصت‌های شغلی و اوقات فراغت دارد تا محیطی سالم و امن ایجاد نماید.درحقیقت پیشگیری اجتماعی به طور مستقیم یا غیرمستقیم هدف تأثیرگذاری بر شخصیت افراد است تا از سازماندهی فعالیت خود، حول محور انگیزه های بزهکارانه پرهیز کنند. ^[۳۴]پیشگیری اجتماعی شامل اقداماتی است که درصدد تاثیر گذاری بر عوامل مؤثر بر ارتکاب جرم می‌باشد و عمدتاًً بر تغییر محیط های اجتماعی و انگیزه های مجرمانه متمرکز می شود. در پیشگیری اجتماعی تأکید و تمرکز بر عوامل اجتماعی مؤثر در تکوین جرم است. این پیشگیری می کوشد تا با دستکاری و تغییر محیط و عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و.. ریشه‌های جرم را بخشکاند. مدل پیشگیری اجتماعی تأکید زیادی بر «دلایل ریشه ای» جرم دارد.^[۳۵]

ب) پیشگیری وضعی :

پیشگیری وضعی را «اقدام پیشگیرانه معطوف به اوضاع و احوالی که جرائم ممکن است در آن وضع به وقوع بپیوندد» تعریف کرده‌اند و هدف آن اتخاذ ترتیبی است که بهای ارتکاب عمل مجرمانه را برای مرتکب بیش از سود حاصل از آن گرداند چرا که از نظر طرفداران پیشگیری وضعی انسان موجودی حسابگر است و سود و زیان عملش را می‌سنجد.

برای رسیدن ‌به این هدف روش‌های پیشگیری وضعی در سه دسته طبقه‌بندی شده‌اند:

۱- روش‌هائی­که کوشش و تلاش برای ارتکاب جرم را افزایش می‌دهد.

۲-فنونی که ارتکاب جرم را پرخطر می‌کند.

۳-وسایلی که جذابیت موضوع جرم را کاهش می‌دهد.^[۳۶]

مبحث دوم) روش های پیشگیری ازجرایم رایانه ای :

۱- دشوارنمودن دسترسی به هدف یا همان بزه دیده است زیرا امکان آموزش بزه دیده در راستای مقابله با بزهکاران سایبری به صورت حرفه ای بسیاردشوار است و تنها می توان به آموزش های ابتدایی بسنده نمودحال انکه درصورت جمع کردن حالت های مختلف اعم ازآموزش افراد ،اعمال تدابیرپیشگیرانه ،نظارت برکار فعالان حوزه سایبرمی توان دسترسی به هدف رادشوار نمود که این مورد ازنوع پیشگیری وضعی است.

۲- سیستم های امنیتی مناسب وبه روز:

با به کارگیری سیستم های مناسب وبه روزارتکاب جرم درفضای سایبربسیارمشکل می شود ازاین طریق بزه دیدگی سایبری نیز به طورچشم گیری کاهش می‌یابد، البته به علت محدودیت عملکردنیروهای کنترل اجتماعی رسمی در فضای سایبرتکیه برروشهای تدافعی فردی ازاهمیت بیشتری برخوردار است که همان به کارگیری تجهیزات کافی جهت افزایش امنیت سیستم های رایانه ای است، این مورد ازنوع پیشگیری وضعی است.

۳- ‌پرهیز از رفتارهای پرخطر:

تفاوت افراد در رفتارهای روزمره سبب تفاوت سطح خطرپذیری بزه دیدگی آنان می شود بدان معنا که میزان ونوع عملکرد کاربران درامکان بزه دیدگی آنان کاملاًموثراست در این فرض کاربران آن لاین ‌و خصوصاً کسانی که علاقه مند به مشاهده سایت های ناشناس، دانلودآهنگ یا برنامه های نرم افزاری رایگان هستند ویا برروی آیکن های تبلیغاتی اینترنتی کلیک می ‌کنند به احتمال زیاد قربانی مجرمان سایبری می‌شوند.به عبارت دیگرمیزان فعالت های شغلی ‌و تفریحی آنلاین سبب افزایش ویا کاهش فرصت های بزه دیدگی سایبری می‌شوند والبته یافته های علمی بسیاری مویداین مطلب است که عوامل موثردرسبک زندگی نقش مهمی دربزه دیدگی افراد درجهان واقعی بازی می‌کند، این مورد ازنوع پیشگیری اجتماعی است.

۴- پرهیزازگرایش به رفتارهای مجرمانه :

فرسودگی شغلی تنها مسئله ی برخاسته از ضعف یا ناتوانی محض در کارمندان نیست، بلکه مرتبط با محیط کار و عدم هماهنگی بین خصوصیات ذاتی افراد و ماهیت شغلشان نیز هست. به هر میزان عدم هماهنگی بیشتر باشد به همان میزان پتانسیل فرسودگی شغلی بالا می رود. (مسلچ و لیتر، ۲۰۰۵) و باعث کاهش اهمیت ارزش ها، ضعیف شدن اراده و روحیه می شود.(سوارز و جابلونسکا، ۲۰۰۴)

“‌فریدون برگر” (۱۹۷۵) به عنوان اولین کسی که از واژه فرسودگی شغلی با مضمون امروزی آن استفاده ‌کرده‌است، فرسودگی شغلی را یک حالت خستگی مفرط که از کار سخت و بدون انگیزه و بدون علاقه ناشی می شود تعریف ‌کرده‌است. باید توجه کرد، فرسودگی شغلی نوعی بیماری است که دارای علایم و نشانه های جسمی و روحی دیگری نیز هست و نباید این نوع خستگی مزمن را با خستگی های معمولی و زودگذر اشتباه کرد.

فرسودگی شغلی ناشی از فشارهای شغلی است. فشارهای عصبی و روانی که به اصطلاح استرس نامیده می‌شوند، در زندگی روزانه فراوان مشاهده می‌شوند . اطلاعات منتشر شده بیانگر این نکته است که از هر هفت نفر شاغل، یک نفر در پایان روز کاری دچار تحلیل قوای روانی می شود . تقریباًنیمی از جمعیت کلی کارکنان، در مشاغل خود احساس شادی ندارند و درصدی از افراد شاغل، بیشترین وقت و انرژی خود را در کاری صرف می‌کنند که راه گشای آنان در دستیایی به اهداف زندگیشان نمی باشد. علاوه بر آن، تقریباً ۷۵ درصد مراجعه کنندگان جهت مشاوره روانی، با مشکلات کاهش و یا فقدان رضایت شغلی فرسودگی شغلی می‌تواند باعث شود فرد تصمیم بگیرد شغل یا حرفه خود را تغییردهد. به هر حال، بیشتر قربانیان فرسودگی شغلی، یا شغل خود را تغییر می‌دهند و یا از جهت روانی کناره جویی می‌کنند و به انتظار بازنشستگی می نشینند. همان گونه که بیان شد، عامل اصلی و اولیه ایجاد فرسودگی کاری قرار گرفتن شخص در مدت طولانی تحت فشارهای روانی و عصبی شدید است. اما در اینجا باید این نکته را یادآور شد که علاوه بر عامل نامبرده، متغیرها و عوامل دیگری نیز در این رابطه نقش اساسی بازی می‌کنند . برای مثال، برخی از شرایط کاری از جمله این که فرد احساس کند تلاش های او بی فایده است و در سازمان فردی ناکارآمد و بی تأثیر است در ایجاد فرسودگی شغلی سهم عمده و مهمی دارد. همچنین، فرصت‌های کم برای ارتقاء، و وجود قوانین و مقررات خشک و دست وپاگیر در سازمان از عوامل پیش برنده این پدیده می‌باشند. واژه فرسودگی شغلی نخستین بار در اواخر دهه ۱۹۶۰ ، زمانی که فرودنبرگر علائم خستگی را در کارکنان خود مشاهده کرد، تعریف شد، او این پدیده را سندرم تحلیل قوای جسمانی و روانی نام برد.(عارفی و همکاران، ۲۰۱۰، ۷۴) اما مسلش و جکسون رایج ترین تعریف از فرسودگی شغلی را اینچنین ارائه نموده اند: فرسودگی شغلی سندرمی روان شناختی شامل مسخ شخصیت ، خستگی عاطفی می‌باشد خستگی عاطفی به از بین رفتن منابع هیجانی یا تخلیه توان روحی اطلاق می شود، مسخ شخصیت، تمایلات بد بینانه و پاسخ منفی به اشخاصی است که معمولا دریافت کنندگان خدمت از سوی فرد محسوب می‌شوند و کاهش کفایت شخصی به کم شدن احساس شایستگی در انجام وظایف شخصی و ارزیابی منفی از خود در رابطه با انجام کار تلقی می شود. (عبدی ماسوله و همکاران، ۲۰۰۷، ۶۸؛ طلایی و همکاران، ۲۰۰۶)

گیلمور و دانسون اعتقاد دارند که عوامل بیرونی از قبیل درآمد پایین، می‌تواند زمینه را برای فرسودگی شغلی فراهم سازند. ‌بنابرین‏ می توان پذیرفت که فرسودگی در کار، یک مشکل عمده بهداشت عمومی محسوب می شودکه می‌تواند سلامت عمومی فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد. از عوامل مؤثر در سلامتی می توان به عوامل ژنتیکی و فردی مانند: سن، جنس، شغل و طبقه اجتماعی، عوامل محیطی، شیوه های زندگی مردم و وسعت و کیفیت ارائه خدمات اشاره کرد. (نستیزایی و همکاران، ۲۰۰۸، ۵۲)

پیرامون فرسودگی شغلی در ابتدا صاحب‌نظران بالینی تصور می‌کردند که نشانه فرسودگی شغلی منحصر به حرفه های امدادی و یاری رسانی مانند مددکاری اجتماعی، روان شناسی بالینی و مشاوره است. اما امروزه مشخص شده است که این نشانه یک مشکل بالقوه در تمام مشاغل و حرفه ها است. در این حالت، کار اهمیت و معنای خود را برای فرد از دست می‌دهد و فردی که دچار فرسودگی شده، احساس تحلیل رفتگی و خستگی مزمن می‌کند، خلق وخوی پرخاشگرانه پیدا کرده، در روابط بین فردی تا اندازه ای بدگمان و بدبین شده و عمدتاًً حالت منفی بافی خواهد داشت . در این وضعیت، تحمل و حوصله فرد شدیداً کاهش یافته و عصبانیت، زودرنجی و دردهای جسمی از قبیل کمردرد، زخم معده وسردردهای مکرر بروز خواهد کرد. (سید جوادین ، شهباز مرادی،۲۰۰۶، ۷۸-۶۳)

فرسودگی شغلی در جوامع امروزی شیوع افزون تری یافته ، آن چنان که حجم وسیعی از مطالعات به آن اختصاص یافته است.فرسودگی شغلی ، امروزه تمام شئون زندگی را در بر می‌گیرد.از یک سو موجب افزایش نرخ طلاق ،ترک شغل ، بیماری های جسمی ، اختلالات روانی ، ناخشنودگی از زندگی و اعتیاد و از سوی دیگر موجب کاهش نیروی مولد کار ،کاهش انگیزش و بهره وری نیروی انسانی و نهایتاً ضرر به اقتصاد ، تولید و رفاه کشور می شود.چنین پدیده ای جامعه را در همه ابعاد با خطرات عدیده ای مواجه می‌کند.

نتیجه آنکه پژوهش های انجام شده ، عوامل متعددی را در بروز فرسودگی شغلی مؤثر دانسته اند که عبارتند از :

کار مستمر و زیاد که فرد در آن احساس کمبود وقت کند ، تغییرات مکرر در انتظارات و درخواست های شغلی که غالبا به دلیل تغییرات سریع تکنولوژی پیش می‌آید و فرد توانایی انطباق با در خواست های جدید را ندارد۰تعارض نقش یعنی شرایطی که انتظارات و در خواست های نابجا از سوی دیگران از شاغل وجود دارد.ابهام نقش یعنی شرایطی که انتظارات از فرد در محیط کار روشن و تعریف شده نیست.کمبود نظام حمایتی از شاغل و فقدان پاداش های مناسب از جمله عوامل مرتبط با کار و محیط کار است که همگی فشارزا هستند. (نستیزایی و همکاران، ۲۰۰۸، ۵۴)

فرسودگی شغلی منجر به افت کیفیت ارائه خدمات می شود. فرسودگی شغلی در درازمدت منجر به دست کشیدن از کار، غیبت، روحیه پایین، تحریک پذیری، درماندگی، عزت نفس پایین، افزایش اضطراب می شود. اگر به علایم فرسودگی شغلی توجه نشود و درمانی برای آن صورت نگیرد هم فرد و هم سازمانی که فرد در آن کار می‌کند تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد. (رسولی، ۱۳۹۱،۱۳۴)

غیبت از کار، تمایل برای ترک کار و جابه جایی از جمله نتایج درازمدت فرسودگی شغلی در درازمدت است. برخی از کارکنان هم که در محیط باقی می مانند، باعث بروز مشکلات دیگری از قبیل کاهش بهره وری و اثربخشی، عدم رضایت شغلی و کاهش تعهد نسبت به کار و سازمان می‌شوند. همچنین افراد مبتلا به فرسودگی شغلی ممکن است بر همکاران خود نیز تاثیر منفی داشته باشند چرا که ممکن است ایجاد تعارض نموده و یا وظایف مربوط به خود را بدرستی انجام ندهند. (مسلچ و همکاران، ۲۰۰۱)

در قرن حاضر استرس شغلی و به دنبال آن فرسودگی شغلی در نتیجه کاهش بهره وری بخش عمده ای از زندگی افراد را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار داده است. (رسولی،۱۳۹۱،۱۳۴)

۲-۲-۳- تعریف فرسودگی شغلی

1. 1. Benign Interpretation Bias ↑

1. 1. Stopa ↑

1. 1. Cognitive Bias Modification) CBM( ↑

1. 1. Weisberg ↑

1. 1. Hertel ↑

1. 1. Hakamata ↑

1. 1. Murphy ↑

1. 1. Smith ↑

1. 1. Koster ↑

1. 1. Beart ↑

1. 1. Bockstaele ↑

1. 1. Readt ↑

1. 1. Schmidt ↑

1. 1. Richey ↑

1. 1. Buckner ↑

1. 1. Timpano ↑

1. 1. Mobini ↑

1. 1. Reynolds ↑

1. 1. Kessler ↑

1. 1. Talepasand ↑

1. 1. Nokani ↑

1. 1. Beck ↑

1. 1. Emery ↑

1. 1. Greenberg ↑

1. 1. Fear of Negative Evaluation ↑

1. 1. Watson ↑

1. 1. Friend ↑

1. 1. McManus ↑

1. 1. Ledley ↑

1. 1. Cisler ↑

1. 1. Horley ↑

1. 1. Williams ↑

1. 1. Gonsalvez ↑

1. 1. Gordon ↑

1. 1. Fox ↑

1. 1. Watts ↑

1. 1. Bomyea ↑

1. 1. Lange ↑

1. 1. Salemink ↑

1. 1. Olatunji ↑

1. 1. Tolin ↑

1. 1. Bruce ↑

1. 1. Mathew ↑

1. 1. Blanco ↑

1. 1. Schneier ↑

1. 1. Schmidt ↑

1. 1. Herbert ↑

1. 1. Dalrymple ↑

1. 1. Lundh ↑

1. 1. Ost ↑

1. 1. Sadock ↑

1. 1. Sadock ↑

1. 1. Fairburn ↑

1. 1. Leary ↑

1. 1. Generalized Social Anxiety ↑

1. 1. Specific Social Anxiety ↑

1. 1. Hook ↑

1. 1. Valentiner ↑

1. 1. Spence ↑

1. 1. Kashdan ↑

1. 1. Wittchen ↑

1. 1. Fuetsch ↑

1. 1. Sonntag ↑

1. 1. Mueller ↑

1. 1. Liebowitz ↑

1. 1. Stein ↑

1. 1. Leahy ↑

1. 1. Holland ↑

1. 1. Barlow ↑

1. 1. Kandler ↑

1. 1. Neale ↑

1. 1. Eaves ↑

1. 1. Marshall ↑

1. 1. Stevenson-Hinde ↑

1. 1. Attachment Theory ↑

1. 1. Balby ↑

1. 1. Greanberg ↑

1. 1. Inderbitzen ↑

1. 1. LaGreca ↑

1. 1. Dandes ↑

1. 1. Wick ↑

1. 1. Shaw ↑

1. 1. Stone ↑

1. 1. Strauss ↑

1. 1. Lahey ↑

1. 1. Frick ↑

1. 1. Frame ↑

1. 1. Hynd ↑

1. 1. Rubin ↑

1. 1. Mills ↑

1. 1. Donovan ↑

1. 1. Brechman-Tosussaint ↑

1. 1. Magee ↑

1. 1. Truma ↑

1. 1. Lieb ↑

1. 1. McMillan ↑

1. 1. Safety Behavior ↑

1. 1. Anxiety Program ↑

1. 1. Social Object ↑

1. 1. Anticipatory Anxiety ↑

1. 1. Alarm ↑

1. 1. Set-point ↑

1. 1. Information Processing Bias ↑

1. 1. Bar-Haim ↑

1. 1. Lamy ↑

1. 1. Pergamin ↑

1. 1. Bakermans-Kranenburg ↑

1. 1. van Ijzendoorn ↑

1. 1. Mogg ↑

1. 1. Bradley ↑

1. 1. Bogles ↑

1. 1. Mansell ↑

1. 1. Pishyar ↑

1. 1. Harris ↑

1. 1. Menzies ↑

1. 1. Facilitated for Threat ↑

1. 1. Delayed Disengagement from Threat ↑

1. 1. Attentional Avoidance ↑

1. 1. Crombez ↑

1. 1. Vershuere ↑

1. 1. Van Damme ↑

1. 1. Wiersema ↑

1. 1. Affective Decision Mechanism (ADM) ↑

1. 1. Resourse Allocation Mechanism (RAM) ↑

1. 1. Ohman ↑

1. 1. Feature Detection System ↑

1. 1. Attentional Control Theory ↑

1. 1. Inhibition ↑

1. 1. Shifting ↑

1. 1. Eysenck ↑

1. 1. Derakhshan ↑

1. 1. Santos ↑

1. 1. Calvo ↑

1. 1. Top-Down ↑

1. 1. Bottom-Up ↑

1. 1. Schofield ↑

1. 1. Coles ↑

1. 1. Gibb ↑

1. 1. Tamir ↑

1. 1. Robinson ↑

1. 1. Li ↑

1. 1. Tan ↑

1. 1. Qian ↑

1. 1. Liu ↑

1. 1. Pineles ↑

1. 1. Mineka ↑

1. 1. Musa ↑

1. 1. Lepine ↑

1. 1. Bowen ↑

1. 1. Ehlers ↑

1. 1. Huppert ↑

1. 1. Furr ↑

1. 1. Filip ↑

1. 1. Vassilopoulos ↑

1. 1. Banerjee ↑

1. 1. Pasupuletia ↑

1. 1. Speech Task ↑

1. 1. See ↑

1. 1. Bridle ↑

1. 1. Wilson ↑

1. 1. Ridgeway ↑

1. 1. Cook ↑

1. 1. Yiend ↑

1. 1. Van den Hout ↑

1. 1. Kindt ↑

1. 1. Word-Sentence Association Paradigm (WSAP) ↑

1. 1. Turner ↑

1. 1. Posner Task ↑

1. 1. Interpretation Questionnairre ↑

1. 1. White ↑

1. 1. Suway ↑

1. 1. Pine ↑

1. 1. Brosan ↑

1. 1. Huppitt ↑

1. 1. Shelfer ↑