۲-۲-۳-۳ تحول هدف‌های حسابرسی
هدف اصلی از حسابرسی در سال‌های قبل از ابتدای قرن بیستم کشف تقلب بود. در نیمه اول این قرن هدف حسابرسی از کشف تقلب فاصله گرفت و به سوی هدف جدید یعنی تعیین اینکه آیا صورت‌های مالی تصویری درست و منصفانه از وضعیت مالی، نتایج عملیات و تغییرات در وضعیت مالی را ارائه می‌دهد، تغییر کرد (هرچند که هنوز تعبیر و تفسیر واحدی از مفهوم درست و منصفانه در جوامع حرفه‌ای وجود ندارد)؛ اما کشف تقلب هنوز به عنوان هدف فرعی حسابرسی مطرح است زیرا که وجود تقلب یا اشتباه، در اظهارنظر حسابرس نسبت به صورت‌های مالی تأثیر می‌گذارد. جلوگیری از تقلب از وظایف مدیریت است نه حسابرس، وجود حسابرس باید تقلب کنندگان بالقوه را از رسیدن به منظور خود بازدارد. از هدف‌های فرعی دیگر حسابرسی می‌توان به تعیین دقت سوابق حسابداری اشاره کرد (همان منبع).
لی[۲۰] (۱۹۸۸) نویسنده کتاب «حسابرسی شرکت‌ها» هدف حسابرسی را به شرح زیر بیان می‌کند:
الف- حسابرس به منظور اعتبار بخشیدن به اطلاعات مالی مندرج در صورت‌های مالی باید نظر تخصصی و مستقل خود را در موارد زیر اظهار دارد:
۱- مربوط بودن اطلاعات با رویدادهای اقتصادی، فعالیت‌ها و معاملاتی که بیانگر آن‌هاست و دریافت اطمینان از اینکه این اطلاعات به طور یکنواخت و طبق اصول متداول حسابداری متناسب با نوع فعالیت شرکت ارائه و به نحوی کافی افشا شده است.
۲- عینیت اطلاعات در رابطه با منافع خاص سهام‌داران به منظور دریافت اطمینان از بی‌طرفی در تهیه ارائه صورت‌های مالی و افشای آن ها به گونه‌ای که منافع گروه خاصی در نظر گرفته نشده باشد.
معمولاً از این دو مورد اظهارنظر نسبت به درست و منصفانه بودن صورت‌های مالی تعبیر می شود.
ب- حسابرس به منظور اظهارنظر نسبت به صورت‌های مالی و اعتبار بخشیدن به آن ها باید دقت و قابلیت اتکای اطلاعات پردازش‌شده توسط سیستم حسابداری را بررسی و اثبات کند. این هدف معمولاً عنوان «تعیین دقت سوابق حسابدری» بیان می شود.
ج- حسابرس در مواردی که تردید پیدا کند، باید مطمئن شود که مدیریت از احتمال تقلب و اشتباه اطلاع پیداکرده و اقدام لازم را انجام داده است. حسابرس باید این نتیجه‌گیری را در هنگام اظهارنظر نسبت به صورت‌های مالی مورد توجه قرار دهد. این هدف جزئی در گذشته، هدف اصلی حسابرسی بوده است که «کشف تقلب» نام دارد.
در بند ۲ بخش ۲۰۰ استانداردهای حسابرسی کشور (۱۳۸۶) تأکید شده است که هدف از حسابرسی صورت‌های مالی، اظهارنظر نسبت به این موضوع است که آیا صورت‌های مالی از تمام جنبه‌های با اهمیت بر اساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است یا خیر.
۲-۲-۴ نقش حسابرس مستقل
۲-۲-۴-۱ نقش عام اجتماعی و اقتصادی حسابرسی
رسیدگی و حسابرسی خدمات مفیدی را در اجتماع برای افراد و سازمان‌های نیازمند به اطمینان خاطر و آرامش فراهم می‌کند؛ زیرا شک‌ها، تردیدها و عدم اطمینان‌ها درباره وضعیت پدیده‌ها در دنیای واقعی که مورد علاقه آن ها می‌باشند، فراوان است. نه تنها چنین آرامش خاطر و اطمینانی به وسیله عملکرد رسیدگی و تأیید فراهم می شود، بلکه می‌تواند با پیشگیری اشتباه، تقلب و یا شناسایی عواملی که می‌تواند به فرد یا سازمان علاقه‌مند به پدیده مورد نظر آسیب برساند، نوعی مصونیت ایجاد کند. پاسخگو کردن افراد یا سازمان‌های جامعه در مورد اعمالشان به وسیله فرایند رسیدگی یا حسابرسی توسط شخص ثالث، نوعی سازوکار کنترل اجتماعی است این فرایند، ثبات و آرامش روابط انسانی را به همراه دارد. رسیدگی، تأیید و گزارش باعث آرامش خاطر می شود مبنی بر اینکه تصمیم‌ها و اعمال بر اساس شرایط و ویژگی‌های ناشناخته، گرفته نشده‌اند و در نتیجه مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی در جامعه افزایش می‌یابد (رجبی، صابری،۱۳۹۱).
۲-۲-۴-۲ نقش خاص اجتماعی حسابرسی
این نقش اجتماعی حسابرسان در موقعیت‌هایی که مستلزم گزارش اطلاعات مالی به وسیله سازمان‌ها برای اعضای برون‌سازمانی آن ها است، کاربرد ویژه‌ای دارد. ضرورت اطمینان خاطر و آرامش از طریق رسیدگی و تأیید به ویژه در موقعیت‌هایی مشهود است که ساختار سازمانی، مستلزم یک جدایی مشخص بین تامین کنندگان مالی و مدیریت منابع سازمانی باشد. اعتباردهندگان برون‌سازمانی که حداقل بخشی از تامین منابع را به عهده گرفته‌اند یا به روش‌های مختلف بر استفاده از منابع تامین شده تأثیر گذاشته‌اند، لازم است بدانند در مورد منابع سپرده‌شده مدیریت حساب دهی و پاسخ‌گویی خود را چگونه ایفا می‌کند. عوامل مدیریتی سازمان، مسئول اعمال خود هستند و سعی می‌کنند با گزارش رسمی اطلاعات حسابداری به اشخاص برون‌سازمانی تا حدودی به این وظیفه عمل کنند. حسابرسی چنین گزارش‌هایی، اعتبار اطلاعات گزارش‌شده را افزایش داده و راهی برای تقویت فرایند پاسخ‌گویی است. در مورد نقش خاص اجتماعی حسابرسی، می‌توان گفت که اطلاعات گزارش‌شده در مورد انجام وظیفه مباشرت مدیر، دارای ماهیت مالی است و دربرگیرنده پاسخ‌گویی مدیران به مالکان سازمان می‌باشد. این گواهی نه تنها برای ارائه به سهام‌داران که معمولاً مخاطب آن ها هستند، بلکه به عنوان یک «کالای عمومی » برای جامعه ارائه می شود؛ بنابرین، در بسیاری از موقعیت‌ها اطلاعات مالی گزارش‌شده در دسترس هر عضوی از جامعه است و می‌توانند به تصمیم‌گیری‌ها و اعمال اقتصادی و اجتماعی افرادی بی انجامد که به این اطلاعات اتکا می‌کنند؛ در حالی که در مقررات مربوط به طور مستقیم به آن ها اشاره‌ای نشده است. گرچه وجود حسابرسی ممکن است از نظر قانونی برای چنین هدفی نباشد، اما با توجه به کیفیت پیش‌بینی شده از اطلاعات در دسترس عموم، ارائه آن ها موجب اطمینان و آرامش جامعه می شود و در انجام این کار، نقش اجتماعی این اطلاعات را برای پاسخ‌گویی سازمان‌های موجود در جامعه، مستحکم می‌کند (رجبی و صابری،۱۳۹۱).
۲-۲-۴-۳ نقش اقتصادی کلی رسیدگی و حسابرسی
نقش‌های اقتصادی رسیدگی در شش بند ذیل خلاصه کرد (حساس یگانه، ۱۳۸۴):
-
- در دنیای واقعی یک پدیده خاص وجود دارد که در رابطه شرکت‌کنندگان در موقعیت مربوطه اهمیت دارد.
-
- در رابطه باکیفیت یا وضعیت این پدیده تردید وجود دارد.
-
- چنین تردیدی برای شرکت‌کنندگان عدم اطمینان به همراه دارد.
-
- این عدم اطمینان، گواهی و تأیید پدیده را بر کاهش یا حذف عدم اطمینان و تردید را ضروری میسازد.
-
- گواهی یا تأیید وضعیت یا کیفیت این پدیده، اعتماد و آرامش کافی برای شرکت‌کنندگان در حذف یا کاهش عدم اطمینان و تردید، به وجود می‌آورد.
-
- در ساختار تصمیم‌گیری‌های مختلف شرکت‌کنندگان، آنان قادرند هم با یکدیگر و هم با پدیده، رابطه منطقیتر برقرار کنند.
- روابط منطقی در این رابطه، معمولاً مستلزم یک تصمیم گیری عقلایی در رابطه با انتخاب بین گزینه های موجود و انجام یک اقدام عقلایی است.
