در مورد خلاقیت دیدگاه های متفاوتی وجود دارد _ عده ای معتقدند که محصول نهایی فرایند خلاقیت باید عینی و ملموس باشد و عده ای معتقدند که بیان یک اندیشه خلاق نیز رفتاری خلاق است.
در ارتباط با مراحل خلاقیت عده ای معتقدند که مراحل خلاقیت در همه افراد روندی یکسان دارد ولی عده ای عقیده دارند که این مراحل در افراد مختلف متفاوت است, در ارتباط با خصوصیت شخصیتی, عده ای معتقدند که ویژگی های شخصیتی افراد خلاق, جنبه ارثی دارد و عده ای عقیده دارند که ویژگی های شخصیتی, جنبه اکتسابی دارد و مبتنی بر یادگیری است, در ارتباط با محیط عده ای معتقدند که محیط نقش اول را در فرایند خلاقیت افراد دارد ولی عده ای دیگر عقیده دارند که یک شخص خلاق هر کجا باشد, محیط نمی تواند نقشی بر او داشته باشد
برای رد واثبات نظرات بالا دلایلی وجود دارد قبل از آنکه وارد این بحث شویم, ابتدا بایستی به همه این موارد با دیدگاه تعدیلی نگریست و به آن ها توجه کرد_ در زیر دیدگاه های خلاقیت توضیح داده می شود.
- دیدگاه محصول نهایی رفتار خلاق:
شاید این سئوال برا ی شما مطرح باشد که چه رفتاری خلاق و چه رفتاری غیر خلاق است؟ دیدگاهی معتقد است که اگر محصول به دست آمده برای فردی که آن را ایجاد کرد. چیزی تازه و ابتکاری تلقی شود درآنصورت می توان آن را کوشش خلاق دانست هرچند ممکن است که چنین چیزی قبلاً توسط فردی دیگر به وجود آمده باشد.
مکتب مخالف با دیدگاه بالا, بر این باور است که باید چیزی را خلاقه دانست که قبلاً به وجود نیامده و معیارهای به خصوصی دارد. معیارهایی مانند تازگی, متفاوت بودن با اشیاء متعارف و یا تغییر دادن افکار و وسایلی که منجر به اختراع جدید شود.
دیدگاه سوم, معتقد است که محصول نهایی یک تفکر خلاق با توجه به هدفهایی که برای آن در نظر می گیریم, میتواند بسیار متفاوت و متغیر باشد به عنوان مثال می توان از دو اثر که یکی جنبه کاربردی و عملی دارد و دیگری جنبه نظری و زیبایی شناسانه. آنچه در اینجا عامل تعیین کننده است, ارزشهای خود شخص است که به آن معتقد است حال در مقام مقایسه باید سه عامل زیر را مورد توجه قرار داد:
۱) خود شخص ۲) فرم های اجتماعی ۳) معیارهای خلاقیت
- دیدگاه تجزیه و تحلیل رفتار خلاق:
این دیدگاه معتقد است که گاهی بر چگونگی یک رفتار خلاق برای ابداعات و اختراعاتی که میخواهیم انجام دهیم امری ضروری است, امروزه روان شناسان به این نکته رسیده اند که مغز بشر چگونه فعالیت میکند و چطور می توان توانمندی های بالقوه او را بالفعل در آورد.
ممکن است این سئوال برایتان مطرح شود که آیا با توجه به آگاهی از روند و مراحل خلاقیت می توان رفتار خلاق را فرا گرفت؟ در جواب باید گفت که شما می توانید آن تعداد از عواملی که منجر به رفتار خلاق می شود را از طریق مطالعه زندگی افراد خلاق, الگو قرار دادن رفتارهای افرادخلاق, تمرین رفتارهای الگوی خود و بودن در کنار افراد خلاق, بیاموزید و رفتار خلاق را در خود ایجاد کنید زیرا رفتار خلاق در تعدادی از فرآیندهایش اکتسابی است. شما می توانید اصول و تکنیک های تغییر دادن را فرا بگیرید و مدتی از خط مشی یک راهنمایی خلاق استفاده کنید با ایجاد روش, بعد از مدتی خود به خود احساس خواهید کرد که روند و جریان خلاقیت قرار گرفته اید.
- دیدگاه ویژگی های شخصیتی و رفتار خلاق:
این سئوال مطرح است که آیا هر شخص با هر خصوصیتی میتواند یک شخص خلاق باشد؟ به این مثال توجه توجه کنید.
آیا فردی که قصد دارد بازرگانی موفق شود, میتواند شخصی خجالتی و کمرو باشد؟ آیا کسی که میخواهد خلبان شود میتواند ترس از بلندی داشته باشد و یا از دست دادن به کوچکترین عمل جسورانه واهمه داشته باشد؟ مسلماًً ویژگی های شخصیتی, پیش زمینه رفتارهای خلاق و یا غیر خلاق شما خواهد بود. اگر خصوصیات شخصی خلاق را داشته باشید یقیناً روند حرکتتان به سوی خلاقیت تندتر و سریعتر خواهد بود.
اگر بعضی از خصوصیات شخص خلاق را داشته باشید و بعضی دیگر را نداشته باشید آهنگ خلاقیت کندتر خواهد بود. اگر خصوصیات شخصیتی و شیوه زندگی تان با اهداف خلاقیت مغایرت داشته باشد, هیچگاه فردی خلاق نخواهید شد چرا که خصوصیات شما مانع خلاقیتتان خواهد شد. به بعضی از شاخص ها و ویژگی های افراد خلاق در قسمت های بعد خواهیم پرداخت.
- دیدگاه محیط و رفتار خلاق : یکی از عواملی که باید در فرایند رسیدن به رفتارخلاق مورد توجه قرار گیرد, محیط است که شامل مدرسه_ خانواده, دوستان, محله زندگی و در موارد کلی تر شامل محیط روستا, شهر, استان و کشور میباشد که در این مورد شکی نداریم که درصدی بسیار زیاد از شکوفایی رفتار خلاق بستگی به محیط زندگی تان دارد_ اگر فردی بسیار باهوش باشید ولی در محیط خانواده بسیار ضعیفی چه از نظر مادی و چه از نظر معنوی باشید قطعاً درصدی زیاد از پتانسیل روانی شما به هدر خواهد رفت.
ویژگی های افراد خلاق[۲]۱:
سازمان به خودی خود خلاق نخواهد شد مگر اینکه افراد خلاق با خصوصیات و ویژگی های خاص پیکره آن سازمان را تشکیل دهند, آن ها هستند که با تشکیل گروههای مختلف, مجموعه ای را به وجود خواهند آورد که توسط رهبر و مدیری خلاق, خوب حمایت شوند و مدیران با شناخت افراد خلاق و به کارگیری آن در پست های مختلف و مناسب میتوانند زمینههای لازم جهت خلاقیت و نوآوری را در سازمان برای همیشه فراهم آورند در این راستا به برخی ویژگی های افراد خلاق که توسط صاحبنظران بیان شده است اشاره می شود.
تورنس: ویژگی های بسیاری را برای افراد خلاق قائل است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
آزردگی از کارهای تکراری, توان فکر کردن و پرداختن به چند موضوع در یک زمان, ایجاد شرایط نشاط و علاقه به موضوع در خویش, فرانگری در انجام تکالیف, تلاش در انجام کارها با روش غیر معمول, درک سریع و صحیح از روابط بین پدیده ها, مستقل بودن و نگرانی نداشتن از اینکه نسبت به دیگران متفاوت به نظر آیند, خیالی بودن, انعطاف پذیری, کنجکاوی, مخاطره پذیری.
استادین (۱۹۷۴) مطالعات انجام شده درباره ویژگی های افراد آفریننده را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که افراد آفریننده دارای ویژگی های زیر هستند.
-
- انگیزه پیشرفت سطح بالا
-
- کنجکاوی فراوادن
-
- علاقمندی زیاد به نظم و تربیت در کارها
-
- قدرت ابراز وجود و خود کفایی
-
- شخصیت غیر متعارف, غیر رسمی و کامروا
-
- پشتکار و انظباط در کارها
-
- استقلال
-
- طرز فکر اعتقادی
-
- انگیزه های زیاد و دانش وسیع
-
- اشتیاق و احساس سرشاری
-
- زیبا پسندی و علاقه مندی به آثار هنری
-
- قدرت تاثیر گذاری بر دیگران
-
- علاقه کم به روابط اجتماعی و حساسیت زیاد نسبت به مسائل اجتماعی
-
- شوخ طبعی
-
- گرایش به مقوله ها و کارهای پیچیده
-
- نداشتن تعصب نسبت به تغییر
-
- میل به ریسک کردن
-
- اعتماد به نفس بالا
-
- رک گویی و صراحت بیان
-
- خوش بینی و امید وار بودن به آینده و…..