وتوالی به آن خصیصه ی مجرمانه وقابلیت تعقیب می‌دهد. مثل قوادی واعاشه از عایدات حاصل از فحشای دیگری و در جرم اعتیادی مرور زمان از تاریخ وقوع آخرین عمل که از ارکان تشکیل دهنده ی جرم به عادت است شروع می شود. مثلا کسی که عادتا جوان کمتر از ۱۸ سال تمام را اعم از ذکور واناث به فساد اخلاقی وشهوترانی تشویق می‌کند یا اینکه موقعیت وزمینه های این فسادراتسهیل کندبه حبس محکوم می شود.

۲-۲-۱-۳٫ مبدأ مرور زمان در جرایم مرکب :

در جرم مرکب، عنصرمادی تشکیل دهنده ی آن از ترکیب چند عمل به وجودمی آید که هریک به تنهایی جرم نبوده بلکه مجموعه ی آن عمل، منجر به شکل گیری جرم می شود. عنصرمادی جرم مرکب، مستلزم ارتکاب اعمال زیراست :

اولا : توسل به وسایل متقلبانه

ثانیاً : تحصیل وجوه یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصاحساب وامثال آن ها

ثالثا : بردن وخوردن اموال دیگری.

تحقق جرم مرکب مستلزم تحقق تمامی عملیات مجرمانه است ولذا مرور زمان جرم مرکب از تاریخ تحقق علت تامه ی جرم که مصداق آن، جرم کلاهبرداری است که با بردن ویا خوردن مال شروع می شود.

۲-۲ -۱-۴٫ مبداء مرور زمان در جرایم آنی:

در جرایم آنی مبدأ مرور زمان، همان لحظه ی وقوع آن است که عنصر مادی آن ها به طور سریع وآنی تحقق می‌یابد. ظاهراً در جرم افترا، ابتدای مرور زمان، مجرد انتساب جرم است نه، زمانی که منسوب الیه از نسبت کتبی که به او داده شده است تبرئه شده ‌باشد مانند جرم افتراء وجرم صدور چک پرداخت نشدنی.

سوال:درصورتی که بین ارتکاب عمل مجرمانه وحصول نتیجه ی آن فاصله زمانی وجود داشته باشد، آیامبداء مرور زمان رابایدزمان ارتکاب فعل یا هنگام تحقق نتیجه ی آن به شمارآورد؟در این خصوص بین حقوق ‌دانان نظر واحدی وجود ندارد. برخی به طور مطلق ‌معتقدند که زمان ارتکاب عمل مجرمانه بایدمبدأ مرور زمان قرارگیرد. ولی عده ای این نظر را به طور مطلق نپذیرفته ‌و قائل به تفکیک بین انواع جرایم هستند. مثلا درمورد قتل عمدی هرگاه بین ایراد ضرب وفوت مجنی علیه فاصله ی زمانی وجود داشته باشد،می توان گفت بعد ازتحقق آخرین رکن جرم، مرور زمان آغاز می گرددوفوت مجنی علیه آن جرم را کامل می‌کند. با آن جانی به هدف خود می‌رسد. امادرجرایمی که درهمان لحظه ی ارتکاب عمل مجرمانه، همه ی ارکان جرم محقق می شود، اگر چه نتیجه بعدا حاصل شود، زمان ارتکاب عمل، مبدأ مرور زمان کیفری است مثلا درمورد قتل غیر عمدی لحظه ی ایراد ضرب یا وقوع حادثه تاریخ وقوع جرم به شمار می‌آید، زیرا ارکان جرم غیر عمدی در همان لحظه ی ارتکاب عمل مجرمانه محقق می شود.(آخوندی ،۱۳۷۰،ج۱،ص۲۲۰-۲۱۹)

۲-۳٫انقطاع مرور زمان کیفری:

هر اقدام تعقیبی که توسط مقام صلاحیتدار انجام شود، موجب قطع مرور زمان می شودیعنی جریان مرور زمان ممکن است به عللی قطع شود. در این صورت مدت قبلی به حساب آورده نمی شودواز تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی مرور زمان جدیدی آغاز می‌گردد، انقطاع مرور زمان به ضرر متهم است، ماده ی ۵۱ قانون مجازات عمومی سابق در این زمینه مقرر می داشت که (جریان مرور زمان به وسیله ی هر اقدام تحقیقی یا تعقیب که توسط مقام صلاحیتداربه عمل آمده باشد اگر چه هنوز مرتکب معلوم نباشد قطع می‌گردد، مدت قبل مرور زمان هایی که قطع شده به حساب آورده نمی شود) طبق این قانون، مرور زمان کیفری ممکن است به وسیله ی هر اقدام تحقیقی مقام صلاحیت دار قطع شود. قانون مجازات عمومی سابق، اقدامات تعقیبی یا تحقیقی قاطع مرور زمان را تعریف نکرده است، اما رویه ی قضایی در این خصوص تعیین کننده است. از مجوع آرای شعب مختلف دیوان عالی کشور استنباط می شودکه اگر دستورات مقام های قضایی، بیانگر قصد تعقیب یا تحقیق باشد، قاطع مرور زمان است.(دیلمی،۱۳۸۴،ص۱۴۲)

سوال : آیا انقطاع مرور زمان قابل تکرار است؟

در برخی موارد، جریان مرور زمان منقطع می‌گردد، اما امکان تکرار این انقطاع وجود ندارد. انقطاع دارای دو نوع حقیقی وقانونی است. مطالبه ی حق به وسیله ی احضاریه ی قانونی، اقرار به دین، اقرار به مالکیت وخروج عین از تصرف متصرف فعلی از موارد انقطاع قانونی است. امکان حصول مرور زمان پس از پایان انقطاع وجود دارد.(آخوندی،۱۳۷۰،ج۱،ص۲۲۱-۲۲۴)

۲-۳-۱ .انواع انقطاع :

در رابطه با انواع انقطاع مرور زمان کیفری دونظر مختلف از سوی علمای حقوق مطرح شده است :

۲-۳-۱-۱٫انقطاع محدود:

در کشورهایی که انقطاع محدودپذیرفته شده مرور زمان فقط برای یک مرتبه قطع می‌گردد که در رابطه با این موضوع می توان به قانون سابق فرانسه اشاره کرد.‌قانون‌گذار در ماده ی۵۱ قانون مجازات عمومی سابق مدت قبلی مرور زمان هایی که قطع شده ،به حساب نیاورده است.

۲-۳ -۱-۲٫انقطاع نامحدود:

طبق این نظر مرور زمان ممکن است به کررات قطع شود مخالفان این نظرمعتقدند انقطاع نامحدودبا وضع مرورزمان ( فراموشی جرم *) است، مغایریت داردوهم چنین انقطاع نامحدودسبب می شود که دعوای جزایی فقط با فوت متهم پایان پذیرد. در نتیجه عبارت (مرور زمان‌های) قبلی مقرر در ماده ی ۱۱ قانون مجازات عمومی،تکرار انقطاع مرور زمان را به رسمیت شناخته است ورویه ی مراجع کیفری نیز برهمین منوال است، اماپذیرش انقطاع مکرر به طور نامحدودغیرمنطقی ‌و برخلاف مبانی ودلایل ایجاد این نهاد حقوقی است.(دیلمی ، ۱۳۸۴،ص۱۴۶ )

۲-۳ -۲تعلیق مرور زمان کیفری :

در مواردی که تعقیب یک امرجزایی موکول به اجازه ی مراجع معین یا منوط به رسیدگی وتعیین تکلیف موضوع خاص در مراجع صالح دیگر باشدجریان مرور زمان متوقف می‌گردد ‌و مدتی که تعقیب امر جزایی به علل مذکور معلق می ماند جزء مدت مرور زمان محسوب نمی شود. ‌بنابرین‏ تعلیق، مانع جریان مرور زمان است. با توجه به دشواری جمع‌ آوری دلایل قضایی وامکان اشتباه قضات، مقنن جز در موارد استثنایی وضروری نباید اجازه ی تعلیق مرور زمان را بدهد.

۲-۳-۲-۱٫وجه تشابه وافتراق تعلیق وانقطاع مرور زمان کیفری :

وجه تشابه از این نقطه نظر است که در هر دو مورد، مدت قبلی به حساب آورده نمی شود. وجه مباینت ‌به این اعتبار است که در موارد تعلیق هیچ وقت جرم مشمول مرور زمان نمی گردد. در حالی که در موارد انقطاع ممکن است جرم باز هم مشمول مرور زمان شود، زیرا بلافاصله پس از انقطاع، مدت جدیدمرور زمان شروع شده وجریان می‌یابد. ‌بنابرین‏ اگر ماده ی ۱۷۳ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی وانقلاب در امور کیفری را شامل تعزیرات بدانیم در این صورت تعلیق مجازات درآن محقق خواهد شد.

۲-۳-۲ -۲٫علل تعلیق مرور زمان کیفری :

علل تعلیق مرور زمان را می توان به شرح ذیل بیان کرد :

۱ .علل قضایی :عللی که به طور موقت مانع تعقیب جرم هستند وجریان مرور زمان را معلق می‌کنند، مثل تحصیل اجازه برای تعقیب نمایندگان مجلس شورای اسلامی که در صورت عدم حصول اجازه ی تعقیب مرور زمان معلق می شود.

۲٫علل عملی :بعضی از اموردر عمل مانع تعقیب متهم بوده مرور زمان را معلق می‌سازد،مثل اشغال ‌کشور به وسیله ی قوای خارجی در جنگ.

۳- علل قانونی : در بعضی موارد طبق دستور مقنن جریان مرور زمان معلق می‌گردد مثلا در رابطه بامجازات زنان حامله که قانون اجرای شلاق را قبل از وضع حمل ممنوع نموده است آن را مانعی برای اجرای مجازات دانسته است لذا تا رفع مانع مرور زمان ادامه نمی یابدوپس از رفع مانع است که مرور زمان شروع می شود (ماده ی ۲۸۸ ق. ا. د. ک)

۴- جنون ادواری متهم : جنون هرگاه بعد از ارتکاب جرم