اهمیت مالیات تنها بعد کارایی آن برای دولت نیست؛ بلکه آثار و فشارهای ناشی از آن عادلانه و یا ناعادلانه بودن آن، تأثیر آن بر کارایی اقتصادی، ایجاد انگیزه منفی و یا مثبت برای فعالیت‌های گوناگون و امثال آن نیز مورد توجه خاص است .(دادگر، ۱۳۷۸)

مالیات‌های مستقیم

مالیات‌هایی هستند که دولت به طور مستقیم بر دارایی ‌و درآمد وضع می­ کند مانند مالیات بر ارث و حق تمبر

مالیات‌های غیر مستقیم

مالیات‌هایی هستند که بر قیمت کالا و خدمات اضافه شده و به مصرف کننده نهایی تحمیل می­گردد. شامل مالیات بر واردات و مالیات بر مصرف و فروش می‌باشد.

مالیات بر واردات مانند: حقوق گمرکی، سود بازرگانی، مالیات بر واردات اتومبیل، حق ثبت سفارش

مالیات بر مصرف و فروش مانند: مالیات نوشابه‌های غیر الکلی، مالیات بر فروش سیگار، مالیات اتومبیل‌، مالیات بر فرآورده‌های نفتی، مالیات بر تولید الکل طبی و صنعتی، مالیات نقل و انتقال اتومبیل، مالیات حق اشتراک تلفن‌های خودکار مخابرات بین‌الملل، مالیات نوار ضبط صوت و تصویر، مالیات فروش خاویار، مالیات تجمیع عوارض که از اول سال ۱۳۸۲ جایگزین مالیات ‌بر مصرف و فروش گردیده است و مالیات بر ارزش افزوده که از ابتدای مهر ماه سال ۱۳۸۷ به جای مالیات تجمیع عوارض به اجرا گذاشته شده است.

مالیات برارزش افزوده

مالیات برارزش افزوده نوعی مالیات چند مرحله‌ای است که در مراحل مختلف تولید و توزیع بر اساس درصدی از ارزش افزوده کالاهای تولید شده و یا خدمات ارائه شده اخذ می‌گردد. مالیات بر ارزش افزوده با انتقال پایه مالیاتی از درآمد به مصرف، انگیزه های سرمایه‌گذاری را افزایش داده و منابع لازم جهت گسترش سرمایه گذاری را از طریق پس‌انداز تامین نموده و از انتقال سرمایه از بخش‌های مولد به بخش‌های خدماتی جلوگیری می‌کند (سلمانی و دیگران، ۱۳۸۸)

فرهنگ

به مجموعه‌ای از باورها، اعتقادات، گرایش‌ها، اندیشه‌ها و ارزش‌ها اطلاق می‌شود.

فصل دوم:

ادبیات و پیشینه تحقیق

۲-۱- مقدمه

در این فصل ابتدا به سیر تاریخی مالیه در ایران به طور خلاصه اشاره خواهد شد تا مشخص شود که ایران در زمینه مالیات از پیشینه تاریخی قوی برخوردار می‌باشد .سپس ضمن اشاره به روش های وصول مالیات در ایران (مالیات‌های مستقیم و غیر مستقیم) به معرفی نظام مالیات بر ارزش افزوده و تاریخچه آن در کشورهای مختلف خواهیم پرداخت.

چگونگی انتخاب نرخ مالیات، اهداف و ویژگی‌ها، مزایا و معایب مالیات برارزش افزوده از نوع درآمد، تولید و بخصوص مصرف از جمله موارد مورد بررسی در این فصل می‌باشند به منظور شناسایی فرهنگ مالیاتی برخی از کشورهای توسعه یافته در زمینه اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده از منابع متعددی استفاده شده که در این فصل به اجمال به آن ها اشاره خواهد شد.

۲-۲- مالیات

در اقتصاد، مالیات یکی از مهم‌ترین ابزارهای در آمد هر کشور بشمار می‌رود و یکی از اصلی‌ترین ابزارها در راستای تعدیل ثروت، توزیع مجدد درآمد، توسعه و بازسازی و نیز برقراری عدالت در جامعه محسوب می‌شود در کشور ما که به طور عمده به درآمد حاصل از فروش منابع طبیعی، بویژه نفت و فرآورده‌های نفتی وابسته است، توجه به کسب درآمد از منابع دیگر، به دلیل نقصان پذیربودن منابع طبیعی لازم و ضروری به نظر می‌رسد، زیرا در واردات نمی‌توان به درآمدهای حاصل از منابع طبیعی اتکا نمود.

برای اینکه نظام مالیاتی از کارایی و اثر بخشی لازم برخوردار باشد لازم است در درجه اول ظرفیت‌های مالیاتی جامعه در منابع مختلف درآمد و ثروت ملی محاسبه و سپس ظرفیت‌های کشور و توان علمی سازمان‌های وصول کننده مالیات از هر نظر مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

مالیاتها از یکسو، با توجه به اصابت مالیاتی بر شرایط توزیعی جامعه تاثیرگذار هستند و از سوی دیگر باجابجایی منابع از بازار دیگر، آثار تخصیصی به همراه دارند. از این‌رو متخصصان اقتصاد همواره در پی شناسایی پایه هایی از مالیات هستند که کمترین عدم کارایی را به جامعه تحمیل کند (فرقاندوست، ۱۳۸۶)

۲-۳- مالیه قبل از ظهور اسلام

۲-۳-۱- مالیات در دوره کیانیان

قدیمی‌ترین مالیات در تاریخ همه ملت‌ها به ویژه ایران به صورت غیر نقدی بوده و پادشاهان و حکام برای ساختن شهرها و برج و باروها از انسان بدون مزد، کار می‌کشیدند. مالیات نقدی نیز به صورت حقوق گمرکی و مالیات سرانه وجود داشت. در تاریخ طبری آمده است که، ده یک قیمت هر جنسی، از زمان کیقباد سر دودمان خاندان کیانی برقرار شده است. ویل دورانت مورخ امریکایی در کتاب «شرق زمین گاهواره تمدن» منشاء مالیات راهداری (گمرک) را خاورمیانه می‌داند و می‌نویسد «دولت‌های مختلف خاورمیانه به اصل حمایت بازرگانی، ایمان سخت داشتند و عوارض گمرکی یکی از درآمدهای اساسی خزانه مملکت به شمار می‌رفت در دوره مادها چون هنوز سکه‌های فلزی وجود نداشت، حقوق گمرکی را با جنس می‌گرفتند. مالیات سرانه نیز همین وضعیت را داشته و از افراد بخشی از جنس را می­گرفتند. حکام هر شهر که در واقع مستوفیان حکومت نیز محسوب می‌شدند، با تشخیص خودشان ممیزی می‌کردند ولی پس از برآورد میزان مالیات آن را به صورت کالا دریافت می‌کردند. که معمولاً یک دهم کالا بوده است. در زمان مادها، قدیمی‌ترین میزان مالیات در ایران، وصول ده یک محصول کشاورزی بود زیرا جامعه ما یک جامعه روستایی و کشاورزی بود از آنجایی که ایران پلی بین شرق و غرب بود کاروان هایی از آسیای صغیر به ویژه لیدی (ترکیه کنونی) وارد ایران شده و از این طریق به هندوستان و نقاط دیگرمی­رفتند. مأموران مالیاتی دولت ماد از این کاروانیان به دو صورت مالیات حق عبور (ترانزیت) می­گرفتند: به صورت ده یک اجناس، مالیات مخصوص از کالاهای گران بها مانند: طلا و غیره

سر سلسله مادها در نتیجه عوارضی که از کاروان های مختلف می‌گرفت شهری ساخت که «ویوکس»، می‌گفتند. ازهمان دوره مشخص «اکباتان» و در قدیم «همدان» دو کیلومتر وسعت داشت که امروز به آن شد که کشورداری بدون مالیات مسیر نیست، زیرا تامین امنیت و سازندگی و عمران میسر نمی‌شود مگر به اخذ مالیات، چه به صورت مالیات سرانه و ارضی و چه به صورت گمرکات و امثالهم. یکی از علل انقراض مادها فشار کمرشکن انواع مالیات بود که باعث نارضایتی مردم شد و هخامنشیان توانستندکه به سلطه این سلسله پایان دهند (عبدی، ۱۳۸۵)

۲-۳-۲- مالیات در دوره هخامنشی